„Niemca”
można potraktować jako uzupełnienie „Obwodu głowy” lub raczej jako pokazanie po
raz kolejny potencjału tkwiącego w życiorysach skomplikowanych,
niejednoznacznych biografiach, funkcjonowaniu na pograniczu. W tym drugim
kontekście reportaż Nowaka będzie uniwersalny nie tylko poprzez pokazanie
polskości w Niemcu i niemieckości w Polaku, ale również za sprawą
zasygnalizowaniu problemu niemożności zdefiniowania własnej tożsamości i bycia
w ciągłym państwowym/narodowym/ojczyźnianym rozkroku. I właśnie to jest w
opowieści o tytułowym Zygfrydzie Kapeli najistotniejsze. Dzięki takiej
perspektywie biografia bohatera staje się bardzo konkretna, niepowtarzalna,
indywidualna, choć jednocześnie ma w sobie coś z typowości i powszedniości.
Taki Zygfryd Kapela jest jeden. Takich Zygfrydów Kapelów jest wielu. Nowakowi
udaje się powyższy paradoks uchwycić i pokazać jako coś, co przydarza się tylko
częściowo przy udziale własnej woli, za to w dużej mierze za sprawą losu i
Wielkiej Historii. „Niemiec” staje się bowiem opowieścią o niemożności
uchronienia się przed przeznaczeniem, o tym, że człowiek bywa tylko trybikiem w
wielkiej maszynie, i o tym, że ów trybik czasami może dużo więcej, niż się
komukolwiek wydaje. Wielką metaforą, porządkującą życiorys bohatera, są
tytułowe ucieczki – za marzeniem, za lepszym życiem, za wolnością, za tym, co
niedostępne. W biografii Zygfryda Kapeli natkniemy się i na skomplikowane
relacje będące konsekwencją nieakceptacji małżeństw mieszanych
(polsko-niemieckich), i na konieczność odnajdywania się w nowej, powojennej
rzeczywistości, i na pieczołowicie odtworzone realia funkcjonowania w
komunizmie, i na dojmującą tęsknotę za tym, co znajduje się za berlińskim
murem, i na absurdy wpisane w rodzenie się związków zawodowych i pragmatyczne
motywacje wielu działaczy, i na możliwość wyjazdu, która tak naprawdę odsłania
kolejny brak i stratę. Wszystko to układa się w niebanalny życiorys bohatera
przy jednoczesnym portretowaniu systemu, w którym przyszło mu egzystować.
Włodzimierz
Nowak, Niemiec. Wszystkie ucieczki Zygfryda, Wyd. Agora, Warszawa 2016.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz