Zderzenie marzeń z rzeczywistością (L. Pańków, Bloki w słońcu. Mała historia Ursynowa Północnego)

Reportaż Lidii Pańków wpisuje się we współczesną tradycję pisania o architekturze promowaną i interesująco realizowaną przez Filipa Springera. Autorka „Bloków w słońcu” proponuje bowiem czytelnikom reportaż o miejscu – o przestrzeni, która inspirowała, która stwarzała problemy, która wreszcie pokonana przez człowieka miała niewiele wspólnego z ideałem, zdefiniowanym na początku realizowanego z takim zacięciem projektu. Pańków pokazuje to, co zawsze pozostaje na drugim planie, a mianowicie pomysły projektantów, systemowe uwikłanie, łatwość ignorowania zaleceń dotyczących stosowanych do budowy materiałów, wreszcie wiarę ludzi w to, że powstaje osiedle szczególne, wyróżniające się na tle innych. W pamięci ludzi pozostaje efekt, a nie plany. W trakcie lektury książki łatwo zauważyć dbałość autorki o historyczną wiarygodność, a także chęć zachowania zaakcentowanych w tytule priorytetów. Na plan pierwszy wysuwa się cały czas powstające osiedle, nie zaś ludzie, którzy tam zamieszkali, lub którzy Ursynów budowali. Nie znaczy to, oczywiście, że ich głos jest nieobecny, zazwyczaj jednak bywa podporządkowany biografii miejsca. Intrygującym wątkiem jest motyw, tak chyba można by to ująć, labiryntu, którym staje się osiedle. Raptem okazuje się, że miejsce zamieszkania bywa rodzajem tajemnicy. Niemożność szybkiego zlokalizowania danego lokalu utrudnia na przykład dotarcie niechcianych gości do mieszkania, w którym bezpiecznie czuła się opozycja. Owo terytorialne zapętlenie świetnie wpisuje się też w inteligencki status osiedla, na którym mimo pozornej demokratyzacji i zniesienia hierarchiczności podtrzymana zostaje specyficzna, twórcza i inspirująca atmosfera. Autorka akcentuje również ideę tworzenia miejsca przyjaznego mieszkańcom. Niestety, plany dotyczące infrastruktury zostają ostatecznie mocno zredukowane. Reportaż Pańków to warte uwagi połączenie reportażu historycznego z reportażem biograficznym o miejscu. Szczegół komponuje się tutaj z rozmachem planu ogólnego, w efekcie jako czytelnicy nie pozostaniemy obojętni na ważne pytania dotyczące przestrzeni.

Lidia Pańków, Bloki w słońcu. Mała historia Ursynowa Północnego, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.