Wyrazić siebie (Trudno z miłości się podnieść. Manuela Gretkowska w rozmowie z Patrycją Pustkowiak)

Wywiad-rzeka z Manuelą Gretkowską to publikacja, która może budzić zainteresowanie jeszcze przed rozpoczęciem lektury. Z kilku powodów. Po pierwsze, pojawia się oczywiście pytanie o ewentualną szczerość oraz gotowość spojrzenia na siebie z pewnego dystansu. Po drugie, z autorką „Kabaretu metafizycznego” rozmawia również pisarka, Patrycja Pustkowiak. Takie zestawienia w trybie, który sytuuje obie postaci nie na etapie schyłkowym kariery, lecz podczas jej „dziania się”, nie zawsze daje ciekawy efekt, co widać było chociażby w rozmowie-rzece z Marią Nurowską, którą przeprowadziła Marta Mizuro. Po trzecie wreszcie, ciekawość budzi to, w jaki sposób Gretkowska poradzi sobie z podsumowywaniem różnych etapów własnego życia oraz tego, co zwykło się w kontekście jej funkcjonowania w przestrzeni publicznej, nazywać „kontrowersyjnością”. Co zatem można powiedzieć o „Trudno z miłości się podnieść”? Ano dużo dobrego. Biografia prywatna i zawodowa Manueli Gretkowskiej zostaje w rozmowie ciekawie podzielona na różne wątki, te zaś nie są przedstawiane w izolacji, lecz jako aktywności wzajemnie na siebie nachodzące i współegzystujące. Pisarka celnie komentuje realia życia literackiego lat dziewięćdziesiątych, interesująco interpretuje własną twórczość, umie wskazać swoje dobre i słabsze punkty, unika pretensjonalności i potrafi obronić to, w co wierzy (nawet wówczas, gdy mowa jest o praktykach dla niektórych zbyt mocno odbiegających od racjonalności). Z kolei Patrycja Pustkowiak jest przepytującą, która panuje nad sytuacją, nie wypada z rytmu wówczas, gdy Gretkowska próbuje czasami nadać ton rozmowie, słucha, pyta, bywa zdziwiona i empatyczna, czasami przypiera do muru. Książka ta stanowi więc ciekawy rodzaj podsumowania biografii niebanalnej, na własnych zasadach, bez zbytniego mizdrzenia się do mediów. Dużo w niej fragmentów przypominających, jak bardzo zmieniły się reguły życia literackiego w ostatnich latach. Dobrze, że pisarka tej rangi o tym wspomina. Trochę szkoda tylko, że rozmowa kończy się bez wyrazistej puenty, trochę w zawieszeniu. Na miejscu wydawcy zrezygnowałabym jednak z części felietonowej uzupełniającej wywiad-rzekę. Strony te z powodzeniem można było poświęcić na kontynuację niektórych wątków lub na przywołanie nowych. Warto.

Trudno z miłości się podnieść. Manuela Gretkowska w rozmowie z Patrycją Pustkowiak, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2019.