Zwierzęta, ludzie i wojna (E. Baratay, Zwierzęta w okopach. Zapomniane historie)

Baratay proponuje czytelnikowi prze-czytanie historii I wojny światowej z innej perspektywy. Nie interesuje go polityka, rezygnuje również ze stawiania w centrum opowieści człowieka. Zamiast postawy antropocentrycznej proponuje przyjrzenie się zwierzętom, które towarzyszyły ludziom w trakcie działań wojennych. Dzięki temu mamy do czynienia z publikacją oryginalną i bardzo ciekawą. Autor ucieka od sentymentalizmu. Pamięta o zmianach w traktowaniu naszych braci mniejszych na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Jest uważnym analitykiem i czujnym poszukiwaczem informacji, składających się na przejmujący obraz koszmaru przeżywanego wspólnie przez człowieka i zwierzę. Baratay nie bez powodu akcentuje niejednokrotnie, iż działa na rzecz pamięci. Przywrócenie społeczeństwu świadomości roli odegranej w I wojnie światowej przez zwierzęta stanowi nie tylko próbę opowiedzenia o tym fragmencie historii, który był przemilczany, ale również jest wkładem w pracę na rzecz walki z zapomnieniem oraz w aktywność mającą na celu pokazanie skomplikowania tego wszystkiego, co dzieje się w trakcie prowadzenia działań wojennych. Autor opowiada o rekrutowaniu zwierząt, gromadzeniu ich w jednym miejscu, przechowywaniu ich oraz przewożeniu. Akcentuje różnice w traktowaniu koni i psów przez Brytyjczyków i Niemców oraz Francuzów i Włochów. Ci pierwsi okazywali się często dużo bardziej wrażliwi na cierpienie czworonożnych towarzyszy. Baratay opisuje skuteczność zwierząt, ale i nie traci z oczu ich cierpienia związanego ze stresem, głodem, chłodem i chorobami. Opisane przez niego próby leczenia z dzisiejszej perspektywy mają w sobie coś z barbarzyństwa. Mam tu na myśli zwłaszcza unieruchamianie koni w specjalnych klatkach/skrzyniach i przeprowadzanie operacji bez znieczulenia. Mocno wybrzmiewają nie tylko te fragmenty, gdy zwierzę ramię w ramię towarzyszy człowiekowi, ale i te opisy, w których zaakcentowana zostaje wspólnota śmierci. Pola, na których obok zabitych żołnierzy leżą również zabite konie, to obraz, który powraca.

Éric Baratay, Zwierzęta w okopach. Zapomniane historie, przeł. Barbara Brzezicka, Wyd. W Podwórku, Gdańsk 2017.