Alkohol i autokracja (M.L. Schrad, Imperium wódki)

Świetnie napisana, erudycyjna, atrakcyjnie skomponowana, znakomicie budująca napięcie – tak można określić naukową publikację Schrada. Oryginalny temat z pewnością sprzyja powstaniu takiej opowieści, która potrafi wzbudzić zainteresowanie czytelnika. Autor decyduje się bowiem opisać rolę alkoholu w carskiej Rosji, pokazując zależności między piciem a sprawowaniem nieograniczonej władzy, upijaniem się a degradacją reprezentantów państwa i wojska, wreszcie spożywaniem wódki a skutecznym zniewoleniem narodu. Nie chodzi w tym wypadku o krucjatę na rzecz trzeźwości. Schrad zresztą we wstępie zaznacza, że nie takie są jego intencje i ideologicznie odczytywanie książki stanowi błąd. Autora interesuje socjologiczny aspekt alkoholizmu wywoływanego swobodnym dostępem do wódki, ale i często przymusem (sic!). Kulturowy kontekst spożywania napojów wyskokowych okazuje się mieć związki z ekonomią (wpływy ze sprzedaży alkoholu znacznie wzbogacały budżet państwa), ideologią (ten, kto nie pije, był zazwyczaj podejrzany o wrogie zamiary), sposobem sprawowania władzy (ludźmi uzależnionymi było łatwiej kierować), a także chęcią bawienia się podwładnymi w taki sposób, by pokazać własną wielkość, a ich upadek (przymuszanie do picia alkoholu w trakcie oficjalnych spotkań towarzyskich i baczne obserwowanie wtedy, gdy dany człowiek był w stanie upojenia). Książka Schrada zaplanowana jest na dwa tomy. Ten dotyczący carskiej Rosji kończy się prowokacyjną, ale przekonująco uzasadnioną tezą, że powodem nadchodzącej rewolucji stał się w dużej mierze zakaz sprzedaży alkoholu wprowadzony przez Mikołaja II. Zapowiedzią tomu drugiego mogą być początkowe partie „Imperium wódki”, w których autor pokazuje, jak wyglądały pijackie spotkania Stalina i jego popleczników. Te przerażające sceny na długo pozostają w pamięci i pokazują, jak wielki wpływ na politykę państwa ma to, co dzieje się w sytuacjach biesiadnych i kuluarowych. Warto!

Mark Lawrence Schrad, Imperium wódki. Alkohol, władza i polityka w Rosji carskiej, przeł. Aleksandra Czwojdrak, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.