Dostrzeżenie (S. Góra, Kobiety, których nie ma. Bezdomność w Polsce)

 

Książka reporterska Sylwii Góry zasługuje na uwagę przede wszystkim z tego powodu, że stanowi próbę opowiedzenia o bezdomności kobiet z uwzględnieniem tego, jak istotna staje się płeć, kiedy patrzymy, dostrzegamy i odwracamy wzrok. Zderzenie kobiecego doświadczenia z doświadczeniem męskim okazuje się w tej publikacji najciekawsze i najważniejsze. Oto bowiem w trakcie lektury uświadamiamy sobie, że swoją płeć ma nie tylko bezdomność, ale i alkoholizm, typ relacji z innymi, potencjalne zagrożenia, łatwość ulegania stereotypom czy umiejętność kamuflowania się i wkładania wiarygodnych masek. Autorka stara się zasygnalizować te doświadczenia, które bywają typowe – nagłość znalezienia się w sytuacji bez wyjścia, ryzyko stania się ofiarą przemocy seksualnej lub/i fizycznej, próby racjonalizowania i normalizowania kontaktów z dziećmi, umiejętność ukrycia tego, że nie ma się domu i żyje się na ulicy. Jednocześnie kładzie duży nacisk na to, by nie tracić z oczu faktu, że każda z historii jest w jakiś sposób niepowtarzalna. Świadectwa biograficzne bohaterek poprzetykane są odniesieniami do realiów w poszczególnych rejonach Polski oraz przedstawieniem instytucjonalnych form przemocy. Choć mamy do czynienia z tematem ważnym i z sugestywnym zaakcentowaniem tytułowej niewidzialności kobiet bezdomnych, to jednocześnie mocno zgrzyta forma, na jaką zdecydowała się autorka. Opowieści bohaterek, które właściwie pozbawione są podsumowującego komentarza, zaczynają sprawiać wrażenie wyliczenia kolejnych historii, do których następnie dopisano fragmenty pełniące rolę wprowadzenia. Dużo ciekawiej wypadłoby sproblematyzowane przedstawienie tematu, zwłaszcza że ze wspomnianych świadectw da się wyłuskać wątki, które pokazują pewnego rodzaju wspólnotę przeżyć kobiet bezdomnych. W przyjętej przez autorkę formie książka okazuje się ciekawa tylko z powodu podjętego zagadnienia, literacko raczej rozczarowuje i pozostawia duży niedosyt.

 

Sylwia Góra, Kobiety, których nie ma. Bezdomność w Polsce, Wyd. Marginesy, Kraków 2022.