Tego świata już nie ma (K. Kołczewska, Odzyskać utracone)

Katarzyna Kołczewska jest jedną z najciekawszych autorek tzw. literatury kobiecej. W swojej twórczości zbliża się do prozy środka, chętnie podejmuje tematy nieoczywiste, nie próbuje na siłę dążyć do happy endu. Czytelnika zmylić mogą okładki jej książek, kojarzące się raczej z literaturą popularną, warto jednak w tym wypadku nie tracić czujności. „Odzyskać utracone” to zasługująca na uwagę powieść środka inspirowana historią rodziny autorki. Mamy tutaj do czynienia z intrygującym utworem o przeszłości, która nie godzi się na kształt teraźniejszości; o matce, która musi odwrócić się od pamięci, aby przetrwać; o córce, która nie godzi się na zapomnienie, bo właśnie z tego, co minęło, czerpie siłę, fałszywą, co prawda, ale jednak siłę. Powieść Kołczewskiej jest także bardzo ciekawą książką o mieście. Białystok zostaje sportretowany jako organizm, który żyje, któremu zadano gwałt, i który otwierając się na przyszłość, wypiera się części swojej historii. Autorka zderza bezpieczeństwo czasu przedwojennego z koszmarem i nieprzewidywalnością wojny oraz siermiężnością i koniecznością radzenia sobie na różne sposoby po wojnie. To kobiety są w tej historii najważniejsze. One podejmują walkę, one próbują kształtować świat wokół siebie, one wreszcie nie rezygnują, dopóki toczenie bojów ma jakikolwiek sens. Jednocześnie to właśnie bohaterki doświadczają największej samotności – kiedy dają z siebie wszystko, a ich ofiara zostaje zlekceważona, kiedy muszą pogodzić się z obcością mężczyzn, tych najbliższych, kiedy zostają odizolowane od rodziny i otrzymują brutalny w swojej wymowie przekaz, że na uwolnienie nie mają co liczyć. Autorka prowadzi swoją opowieść dwutorowo. Poznajemy losy matki, Marii, oraz córki, Mirusi, która jako dziewczynka została zabrana do łagru i jako kobieta wraca po latach. Kołczewska rekonstruuje nie tylko trudną drogę dochodzenia do prawdy, akceptacji, zrozumienia, ale i pokazuje, jak niełatwe jest odnalezienie się w światach, które kompletnie do siebie nie przystają. Tak naprawdę obie kobiety doświadczyły traumy i cierpienia, obie też muszą się odnaleźć w rzeczywistości, której wcale nie chciały, choć muszą uczynić ją częścią własnego życia. Autorka pokazuje bowiem, że nie ma innego wyjścia – tylko wiara w sens przyszłości może ocalić, zapatrzenie się w przeszłość to śmierć.

Katarzyna Kołczewska, Odzyskać utracone, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2017.