Starość to złudzenie (J. Dąbrowska, Nie ma się czego bać. Rozmowy z Mistrzami)

Justyna Dąbrowska, rozmawiając ze swoimi bohaterami, stawia na mądrość. Jest uważną słuchaczką, nie boi się trudnych pytań, szanuje swoich rozmówców. Bohaterowie wywiadów mają kolejną możliwość opowiedzenia o tym, co ważne, choć zwyczajne, mogą jednocześnie pokazać, jak ważne jest prawe, uczciwe i zgodne z własnym sumieniem życie. Tom Dąbrowskiej okazuje się bowiem pochwałą wolności, otwartości, szacunku dla inności i różnorodności, wreszcie wewnętrznej radości wynikającej z faktu istnienia oraz, tak to ujmijmy, dobrze przeżytego życia. Autorka właściwie już na okładce sygnalizuje dwie ważne kwestie. Stwierdzenie „Nie ma się czego bać” to odwołanie do pytań o starość, schyłkowość, przemijanie i świadomość odchodzenia. Określenie „Mistrz” to wyraźna deklaracja podziwu i uznania dla dokonań i postaw życiowych rozmówców. Bohaterowie książki reprezentują różne środowiska. Każda z osób, których refleksje poznajemy, to osobowości. Ks. Adam Boniecki wykazuje się ogromną pogodą ducha i dystansem do siebie. Halina Birenbaum, jako dziecko ocalona z Holocaustu, mówi o nierównowadze między energią umysłu a słabością starego ciała, a także o potrzebie nieustannego dawania świadectwa. Jacek Bocheński opowiada o swoim blogu i o konieczności przyzwyczajenia się do masowości śmierci. Prof. Jan Strelau mówi o pięknej miłości w sytuacji trudów wynikających z ograniczeń ciała i umysłu, a także o spełnianiu się jako sensie życia. Daniel Passent wyznaje, że czuje się spełniony, oraz opowiada o zdradzie i ocaleniu jako elemencie własnej biografii. Zofia Wielowieyska mówi o konieczności oferowania dziecku wolności, bo właśnie taki dar najdobitniej kształtuje tożsamość. Dr Anastazja Nakov nie uważa, by konieczne było korzystanie z książek w procesie wychowywania dzieci, wystarczy dojrzałość, ona podpowie właściwie odpowiedzi. Prof. Krzysztof Pomian traktuje temat śmierci jako normalny, szanuje też zróżnicowanie potrzeb, deklarując, iż dla każdego co innego jest warte starania. Prof. Jacek Hołówka wspomina, że męczy go wszechobecne nienasycenie i mówi o odsłonach umiarkowania w swoim życiu. Alicja Gawlikowska-Świerczyńska opowiada o radości życia, która jest możliwa nawet wówczas, gdy ma się za sobą tragiczne doświadczenia. Prof. Wiesław Łukaszewski dystansuje się do współczesnej pogoni za grantami w nauce i upomina się o idee. Krystyna Zachwatowicz akcentuje wagę uważności w sprawach mniej i bardziej ważnych. Andrzej Mularczyk kładzie nacisk na „terror upływającego czasu”. Julia Hartwig mówi o potrzebie wewnętrznego spokoju. Anna Trzeciakowska nie ukrywa, że starość wiąże się z potrzebą podsumowania, akcentuje też oczyszczającą moc śmiechu. Mądrzy i starszy ludzie, którzy nie przestają być młodzi i uważni wobec swojego i cudzego istnienia – tacy są bohaterowie Dąbrowskiej.

Justyna Dąbrowska, Nie ma się czego bać. Rozmowy z Mistrzami, Wyd. Agora, Warszawa 2016.