Państwo „naj”… (E. Pisani, Indonezja itd.)

Reporterska opowieść Pisani o Indonezji zasługuje na uwagę z co najmniej kilku powodów. Ten pierwszy, jeden z ważniejszych, to fakt, iż mamy do czynienia z autorką, która umie portretować świat w interesujący sposób, nie boi się rozmawiać z wieloma ludźmi, „wchodzi” w ich świat brawurowo, ale i z delikatnością, umie przyznać się do tego, że dopiero z perspektywy czasu pewne rzeczy widzi lepiej lub dokładniej. Powyższa umiejętność wiąże się z perspektywą, jaką przyjmuje reporterka. To kolejny atut omawianej książki, o którym warto wspomnieć. Autorka nie usuwa się w cień, nie oddaje głosu tylko swoim bohaterom, jest cały czas obecna w tekście. W wielu przypadkach byłoby to wadą reportażu, na szczęście tak nie jest w „Indonezji itd.”. Pisani pragnie pokazać bogactwo opisywanego kraju, podróżując po kolejnych wyspach i portretując specyfikę kulturową miejsc, ich zróżnicowanie, atrakcyjność, zwyczaje i otwartość mieszkańców. Decyduje się więc na zawieranie przypadkowych znajomości, przyjmowanie zaproszeń do domu dopiero poznanych ludzi, wchodzenie w świat prywatny rodzin kultywujących swoje tradycje, wreszcie na ponowne odwiedzanie – z zaskoczenia! – tych, którzy przed laty ją gościli. Autorka zmienia się jak kameleon, dostosowuje się do sytuacji, szanuje panujące obyczaje i pieczołowicie odnotowuje wszystko, co świadczy o specyfice danego miejsca. Dzięki temu – i to kolejna zaleta książki – czytelnik dowiaduje się wiele nie tylko kulturze tego niezwykle zróżnicowanego kraju, ale i, a może przede wszystkim, o codzienności i zwyczajnym życiu tych, którzy tam mieszkają. Na chwilę reporterka staje się częścią rodziny, u której mieszka. Czasami zdarza się jej wpłynąć na los goszczących ją ludzi (np. relacja z niepełnosprawną córką gospodyni), innym razem uczestniczy w pogrzebie lub weselu, jeszcze w innym godzi się na podporządkowanie kobiecie, która sprawuje w familii matriarchalne rządy. Pisani pokazuje czytelnikowi, że nietypowość i wyróżnianie się Indonezji na tle innych krajów wiąże się nie tylko z wiedzą klasyfikowaną jako geograficzna (zróżnicowanie kulturowe, religijne i polityczne wysp), demograficzna (np. czwarte miejsce w grupie najbardziej zaludnionych krajów świata) czy socjologiczna („W Indonezji około sześćdziesięciu czterech milionów osób korzysta z Facebooka – to więcej niż populacja Wysp Brytyjskich”, s. 11), ale przede wszystkim z zadziwiającą i naprawdę zaskakującą gościnnością i otwartością na odmienność dostrzegalną wśród jej mieszkańców.

Elizabeth Pisani, Indonezja itd. Studium nieprawdopodobnego narodu, przeł. Adam Pluszka, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.