Przemijanie (K. Varga, Langosz w jurcie)

„Langosz w jurcie” to trzecia odsłona węgierskich opowieści Krzysztofa Vargi – najbardziej nostalgiczna, mocno zakorzeniona w odczuwanej świadomości przemijania, a jednocześnie bardzo dowcipna. Tym razem pisarz rusza w podróż po terenach przygranicznych. Jak zwykle łączy osobistą perspektywę z erudycją oraz liczne odwołania do historii, polityki i kultury Węgier ze skojarzeniami natury kulinarnej. Bywa, że pogranicza inspirują autora do refleksji na temat centrum. „Langosz w jurcie” to książka koncentrująca się tak naprawdę na umieraniu. Rozpoczyna się od sceny, w której syn dowiaduje się o śmierci ojca. Podróżowanie po Węgrzech staje się więc symbolicznym pożegnaniem, rozpoznaniem własnej tożsamości w węgierskości rodzica, wreszcie celebrowaniem wspomnień o wcześniejszych podróżach w te miejsca, które dzisiaj wyglądają zupełnie inaczej. „Langosza w jurcie” można więc potraktować jako epitafium na schyłek tego wszystkiego, co wcześniej wydawało się barwne, smakowite, co konstytuowało styl epoki, nadawało sens, przynosiło rozpoznawalność wpisaną w zakorzenienie. Bliskość granic uświadamia swobodę ich przekraczania, ale jednocześnie przypomina o istniejącej niegdyś niemożności wpisanej w przemieszczanie się. Właśnie granice i stare, opuszczone budki strażnicze skłaniają autora do refleksji nad współczesną niechęcią do braku zakazów i tęsknotą za oddzieleniem jednych od drugich. Ślady poprzedniego systemu przypominają o tym, co było, ale i ostrzegają przed tym, co może nadejść. Książka Vargi wpisuje się w tendencję do rozpatrywania własnej podróży nie tylko jako powtarzanego powrotu, ale i realizowanej w rzeczywistości gry między pamięcią i zapomnieniem. Ważnym punktem odniesienia staje się również literatura. To, co autor wcześniej przeczytał, daje pretekst do zderzenia wyobrażeń z realnie istniejącym światem. Jednocześnie lektury sprzed lat okazują się rodzajem mapy, która towarzyszy w podróży i jest nieodłącznym elementem podręcznego (w tym intelektualnego) wyposażenia. Mapa ta pozwala otwierać się na kulturowe tropy, ale i czytać siebie – tego sprzed lat i tego z dzisiaj. Pozycja obowiązkowa.

Krzysztof Varga, Langosz w jurcie, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.