Osamotnieni (M. Wójcik, Celibat. Opowieści o miłości i pożądaniu)

Ci, którzy interesują się współczesnym reportażem, znają zapewne Marcina Wójcika z książki „W rodzinie ojca mego”, poświęconej społeczności Radia Maryja i wpływom redemptorysty Tadeusza Rydzyka. W „Celibacie” autor pozostaje wierny swoim zainteresowaniom, ponownie sięgając po problem dla Kościoła ważny i nieoczywisty. Na uwagę zasługuje podtytuł książki. Kryje się w nim z jednej strony deklarowane marzenie o bliskości, z drugiej niespełnienie. Jest w nim również, gdyby rzecz potraktować literalnie, sygnalizowanie grzechu, poczucia osamotnienia, wykluczenia i stygmatyzacji. Takie zaplanowanie tytułu wydaje się bardzo znaczące. Sugeruje bowiem tkwiące w celibacie skomplikowanie związane nie tylko z praktycznymi stronami życia oraz deklarowanej posługi kapłańskiej, ale również z etycznym uwikłaniem wpisanym w interpretowanie własnych czynów, pragnień i zachowań. Dużym atutem omawianej publikacji jest jej wielowymiarowość. Wójcik nie proponuje opowieści, której celem jest postulowanie zniesienia celibatu. Nie próbuje również udowadniać, że bezżeństwo księży jest czymś słusznym. Stara się raczej pokazać na przykładzie różnych biografii bohaterów, że seksualność jest częścią życia kapłanów i że mężczyźni ci mierzą się z nią na co dzień. To bardzo ważna perspektywa, pozwala bowiem na pokazanie blasków i cieni zachowań księży. Wójcik opisuje wielkie miłości, ale i romanse, pokazuje bohaterów, którzy próbują zrozumieć własne ograniczenia, i takich, którzy łatwo tłumaczą swoje potknięcia. Nie traci z oczu przełożonych opisywanych mężczyzn i mocno akcentuje zdziwienie tych, którzy uważają siebie za grzeszników, a dowiadują się, że dużo ważniejsze od moralności jest skuteczne udawanie i kamuflowanie własnych poczynań. W efekcie, choć reporter przygląda się doświadczeniom konkretnych postaci, tak naprawdę pokazuje fałszywość całego systemu. Wójcik przedstawia nie tylko historie związków heteroseksualnych, przywołuje także relacje homoseksualne, nie unika mówienia o nadużyciach seksualnych (pisze np. o przemocy, molestowaniu seksualnym, eksperymentowaniu erotycznym). To odejście od jednostronności opisu stanowi niewątpliwie zaletę reportażu. Dzięki takiej przyjętej perspektywie dowiadujemy się o wadze opisywanego problemu, uświadamiamy sobie jego systemowość i odkrywamy zakłamanie, które towarzyszy łatwemu unieważnianiu nadużyć przy jednoczesnym chętnym odcinaniu się od tych, którzy zdecydują się na odejście ze stanu kapłańskiego.

Marcin Wójcik, Celibat. Opowieści o miłości i pożądaniu, Wyd. Agora, Warszawa 2017.