Dzisiaj jest ważne (J. Borowczyk, M. Larek, Punkty zapalne. Dwanaście rozmów o Polsce i świecie)

Zbiór rozmów przeprowadzonych przez Borowczyka i Larka rozpoczyna się znaczącym i kluczowym w kontekście motywu przewodniego pytaniem „Czy świat się zapalił?”. Autorzy nie ukrywają swojego zaniepokojenia tym, co dzieje się współcześnie, a ponieważ chcą znaleźć odpowiedź na nurtujące ich pytania i pragną zbliżyć się do wyjaśnień, postanawiają porozmawiać z tymi, którzy z różnych powodów są ekspertami od tytułowych punktów zapalnych na świecie. Borowczyk i Larek decydują się na gest znany chociażby z „Hotelu Europa” Remigiusza Grzeli lub z „Rozmów” Jerzego Illga, a mianowicie poprzedzają każdy z wywiadów krótką refleksją na temat miejsca, sposobu mówienia i zachowania bohatera, wreszcie tego, jak sami czuli się rozpoczynając rozmowę. Takie wprowadzenie ożywia i ciekawie uzupełnia kontekst, w tym jednak wypadku nie zawsze wychodzi na dobre. Wstępy autorów ujawniają pośpiech i systemowość związaną z przygotowaniem książki. Czasami Borowczyk i Larek idą z jednego spotkania na drugie, przeprowadzają wywiady jednego dnia, co niekoniecznie dobrze wpływa na efekt. Być może, gdyby nie ów ujawniony pośpiech, niektóre z rozmów byłyby bardziej pogłębione. No ale nie ma co gdybać, bo na szczęście mamy do czynienia z książką ciekawą i kompozycyjnie interesująco zaplanowaną. Autorzy, chcąc dowiedzieć się, czym są tytułowe punkty zapalne, wybrali zróżnicowaną grupę rozmówców. Mamy więc fotoreporterów wojennych (Piotr Andrews i Krzysztof Miller), mamy byłego szpiega, a obecnie autora poczytnych kryminałów (Vincent Severski), mamy reporterów (Paweł Smoleński, Wojciech Tochman, Wojciech Jagielski, Miłada Jędrysik), mamy aktywistkę (Patrycja Sasnal), komentatora politycznego (Andrzej Jonas), mamy wreszcie dyplomatów i polityków (Aleksander Smolar, Adam Daniel Rotfeld, Ludwik Dorn). Polifoniczność i różnorodność wynikająca z takiego a nie innego doboru bohaterów nie jest jedynym atutem książki. Warto zauważyć, że choć na plan pierwszy wysuwa się próba diagnozy współczesności, tak naprawdę mamy tu do czynienia z opowieścią o regułach rządzących życiem społecznym i politycznym, o etycznym uwikłaniu tych, którzy mają wpływ na kształtowaniu losów państwa, a więc i losów ludzi, o zmianach zachodzących w dziennikarstwie, w polityce i o naruszaniu zasad współżycia społecznego, z którymi mamy do czynienia właściwie na każdym poziomie, o idei wspólnoty i o zagrożeniu wynikającym z nazbyt konfrontacyjnego funkcjonowania w przestrzeni publicznej, o igraniu ze śmiercią wtedy, gdy chcemy tę śmierć pokazać z bliska, by ostrzec, poinformować, ujawnić. Choć bohaterowie rozmów w różny sposób próbują komentować rzeczywistość, tak naprawdę w ich opowieści dominuje potrzeba komunikacji, porozumiewania się, dążenia do zgody i gotowości działania dla dobra ludzi. Można by więc powiedzieć, że rozmówcy Borowczyka i Larka pokazują nie tylko, że świat wrze, ale też, że człowiek musi współpracować z drugim człowiekiem po to, by ów świat faktycznie się nie zapalił. Do zastanowienia.

Jerzy Borowczyk, Michał Larek, Punkty zapalne. Dwanaście rozmów o Polsce i świecie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.