Książka Judith Schalansky to objętościowo niepozorny, choć znaczeniowo istotny esej. Wspominam o objętości, bo często w przypadku zbiorów esejów lub felietonów ma się ochotę część tekstów z tomu usunąć, tutaj lekturze towarzyszy niedosyt. Nie zaszkodziłoby, gdyby publikację zaplanowano na kilka esejów. Zniknęłoby wówczas poczucie niedosytu czy wrażenie urwania tekstu, niedopowiedzenia. Schalansky wykorzystuje metaforę kanarka, ostrzegającego górników w kopalniach przed zagrożeniem, do zasygnalizowania subtelnego uwikłania tych wszystkich, którzy przypatrują się bliskiej katastrofie świata jako takiego. Kruchy, niewielki, ale wyraźnie widoczny i słyszalny kanarek ostrzega. Tyle że jego rola jest znacząca w szczególnym środowisku. W innych przestrzeniach nie jest już punktem odniesienia. Ważny wydaje się kontekst sygnalizowania coraz mniejszej ilości tlenu. Potraktowany metaforycznie dobrze oddaje przesuwanie granic związane z akceptacją tego, co problematyczne i wymagające naszej reakcji. Schalansky rozważa także kwestię społecznego uwikłania gatunków. Powieść traktuje krytycznie, esej ma dla niej wymiar wyzwalający. Dyskusyjne wydaje się uznanie powieści za formę indywidualistyczną w kontekście celebracji eseju, gatunku, w którym podmiotowy i jednostkowy wymiar opowieści jest wyjątkowo znaczący. Autorka docenia esej za możliwość swobodnego łączenia fikcji i faktów. Powieść tymczasem też oferuje takie możliwości. O ile więc rozważania o katastrofie powiązane z historyczną rolą kanarka w górnictwie są bardzo ciekawie, o tyle refleksje o gatunkach już nieco mniej, za bardzo brną bowiem w chaos.
Judith Schalansky, Rozchwiane kanarki, głębokie doły, przeł. Kamil Idzikowski, Wyd. Ha!art, Kraków 2025.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz