Książka
Moniki Sznajderman, choć objętościowo skromna, dotyka wyjątkowo wielu istotnych
kwestii. Ważnych nie tylko z perspektywy prywatnej, bo przecież jak czytamy w
podtytule, mamy do czynienia z historią rodzinną, ale również z perspektywy
historycznej, socjologicznej, antropologicznej i etycznej. „Fałszerze pieprzu”
to zapis pracy postpamięci. Autorka jest dzieckiem ocalonego z Zagłady.
Rekonstruując losy żydowskiej rodziny ojca oraz polskiej rodziny
matki zderza nie tylko społeczności, które żyjąc obok siebie, często się nie
dostrzegały, ale również pokazuje, jak dramatyczne i skomplikowane bywały losy
tych, którzy doświadczyli II wojny światowej. Sznajderman nie ukrywa, że wobec
pamięci ojca jest bezradna. Z jednej strony odczuwa wdzięczność, że mężczyzna
przetrwał mimo wszystko i nie doznał powtórnej śmierci już po ocaleniu, z
drugiej czuje ciężar wynikający z braku słów i konieczności życia w cieniu
milczenia. Opowieść, do której zyskuje dostęp autorka, rodzi się tak naprawdę
nie w zwierzeniach między ojcem a córką, ale w książkach, archiwach, zdjęciach.
Odkrywanie losów obu gałęzi rodziny skutkuje zadawaniem pytań – o ciężar odpowiedzialności
wynikającej z przetrwania, o miłość rodziców, w której widoczny jest ślad
podstaw sensu istnienia po Zagładzie, o przedwojenny antysemityzm i
przynależność do narodowców, o przyjaźń z pojedynczymi Żydami i niechęć do
Żydów jako takich, o granice niepamięci i prawo do niepamiętania, o przestrzeń,
w której ślady bywają utrwalane, ale dużo częściej pracowicie wymazywane, o „skażone
krajobrazy”, o których pisał Martin Pollack, obecne w tym wypadku w historiach
tych, którzy przejęli pożydowskie mienie, i tych, którzy po powrocie nie mieli
co odzyskiwać. Wiele niełatwych pytań i tak mało odpowiedzi… Zastanawianie się
nad wyborami przodków przeradza się w rozważanie nad etycznym uwikłaniem człowieka
w dobro i zło, nad obojętnością i zaangażowaniem, nad możliwością kształtowania
własnego losu i koniecznością poddania się przeznaczeniu. Lektura obowiązkowa.
Monika
Sznajderman, Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna, wstęp: Martin Pollack, tłum.
wstępu: Karolina Niedenthal, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz