Odpowiedzialność (A. Leszczyński, Eksperymenty na biednych)

Adam Leszczyński przygląda się krytycznie różnym projektom, których celem jest pomoc najbiedniejszym. Nie szuka dziury w całym, bo nie taki jest cel jego opowieści. Interesuje go przede wszystkim pytanie, czy pomoc jest realna, czy niesie konkretny skutek, czy ma długofalowe konsekwencje i czy stanowi racjonalne wydatkowanie pieniędzy zainwestowanych w przedsięwzięcie. Należałoby w tym miejscu zaznaczyć, iż kwestie ekonomiczne nie wiążą się w tym wypadku z założeniem, iż pomoc może być nieopłacalna, chodzi raczej o zwrócenie uwagi na sensowne wydatkowanie funduszy oraz oferowanie takich możliwości, dzięki którym następuje rozwój i ma miejsce edukacja. Zrekonstruowanie sporów toczonych między tymi, którzy inwestowali w pomaganie lub je postulowali, pokazywanie społecznych aspektów pomocy oraz jej politycznego kontekstu, położenie nacisku na medialność działań i niesienie pomocy bez rozgłosu – to wszystko okazuje się niezwykle interesującą opowieścią o świecie, w którym oferowanie pomocy biednym przez bogatych zamienia się w świetnie prosperujący interes. Książkę Leszczyńskiego powinno się czytać równolegle do „Karawany kryzysu. Za kulisami pomocy humanitarnej” Lindy Polman. O ile holenderska dziennikarka odsłania współczesne, często nieetyczne uwikłania tych, którzy w świetle jupiterów ogłaszają swoją skuteczność w zmienianiu świata na lepszy, o tyle Leszczyński, nie tracąc z oczu tego, co dzisiaj, uważnie obserwuje również to, co działo się wcześniej i co – zbyt szybko zapewne – zostało zapomniane. Nie bez powodu książka nosi tytuł „Eksperymenty na biednych”. Idea pomocy zostaje bowiem pokazana jako rodzaj eksperymentu, w którym bardziej istotne od polepszenia losu potrzebujących, są przekonująco wypełnione dokumenty wykazujące skuteczność oraz oryginalność upublicznionego i wypromowanego pomysłu. Z pięknie brzmiących i mądrych słów nazbyt często nic nie wynika – tę kwestię Leszczyński również podnosi, pokazując, iż za pustą retoryką stosowaną na różnego rodzaju konferencjach i międzynarodowych szczytach nie zawsze idą czyny.

Adam Leszczyński, Eksperymenty na biednych. Polityczny, moralny i ekonomiczny spór o to, jak pomagać skutecznie, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2016.