Pamięć i jej odnawianie (B. Kucinski, K. Relacja z pewnych poszukiwań)

Powieść oparta na faktach – znakomicie napisana, mocna w swoim przekazie ideowym i emocjonalnym, stroniąca od sensacji, ale pełna narastającego napięcia, zakorzeniona w konkrecie, ale portretująca schemat postępowania przedstawicieli dyktatur wojskowych w Ameryce Łacińskiej, dobrze łącząca to, co charakterystyczne dla prozy, i to, co typowe dla reportażu. Na początku jako motto pojawia się odautorskie zdanie: „Wszystko w tej książce jest fikcją, ale prawie wszystko zdarzyło się naprawdę”. Ojciec odkrywa, że jego córka zniknęła. Nie stawiła się do pracy na uczelni, jej znajomi nie chcą zbyt chętnie o niej rozmawiać, a ci, którzy w najbliższym otoczeniu wydawali się przyjaźnie nastawieni, raptem zaczynają zachowywać się tak, że zasadne stają się podejrzenia, czy nie łączy ich coś z tymi, którzy prawdopodobnie są odpowiedzialni za zaginięcie kobiety. Choć autor opowiada o swojej siostrze i jej mężu, udaje mu się uniknąć epatowania emocjami, które miałyby w tym przypadku jakieś usprawiedliwienie, ale tekstowi z pewnością by nie pomogły. Dyktatura wojskowa w Brazylii oraz losy tych, których do dzisiaj nie odnaleziono, zostają pokazane nie jako przeszłość, ale nadal aktualne „tu i teraz”. Na plan pierwszy wysuwa się nierówna gra, jaką toczą zrozpaczony, bezradny i zagubiony ojciec oraz bezduszna i obojętna na zwykłego człowieka władza. Słowa niewiele znaczą, a wypowiedziane zbyt głośno mogą mieć tragiczne skutki. Najwięcej dzieje się więc w milczeniu, które bywa zaprzeczeniem, potwierdzeniem, odmową lub zgodą. Równie istotne jest stopniowe odkrywanie i nieznanej tak naprawdę biografii kobiety, która chcąc chronić bliskich, tak naprawdę skazała ich na obcość, i reguł rządzących społeczeństwem, które dopóki nie dotykają osobiście, wydają się czymś odległym i abstrakcyjnym, i trwałości zbrodniczego systemu, który potrafi odezwać się po latach, upomnieć się o swoje i zaznaczyć swoją obecność. Kucinski doskonale panuje nad formą swojej opowieści, dostosowując ją do poszczególnych wątków i intensyfikując dzięki temu siłę przekazu. Lektura obowiązkowa.

Bernardo Kucinski, K. Relacja z pewnych poszukiwań, przeł. Zofia Stanisławska, Wyd. Claroscuro, Warszawa 2019.