Patrzeć czy widzieć? (A. Hess, W niemieckim domu)

„W niemieckim domu” to powieść z kręgu literatury środka łącząca opowieść o perypetiach pewnego związku i pewnej rodziny z opowieścią o odkrywaniu prawdy – tej niełatwej, trudnej, szokującej. Tytuł dość łatwo naprowadza czytelnika, jakiego rodzaju to może być prawda. Chodzi oczywiście o nazistowską przeszłość tych, którzy po wojnie są zwykłymi, szanowanymi, niejednokrotnie bardzo sympatycznymi obywatelami. Główna bohaterka, Ewa, przypadkowo zostaje tłumaczką podczas procesu przeciwko zbrodniarzom II wojny światowej. Dobrze zna język polski i to jest jej atut. Przystępuje do pracy jako osoba naiwna, słabo zorientowana w temacie, niezainteresowana historią ani polityką. Najbardziej zajmuje jej myśli martwienie się o ewentualne oświadczyny mężczyzny, który ma zostać jej mężem. Tłumaczenie zeznań stanie się dla Ewy nie tylko przyspieszonym kursem dojrzewania społecznego, ale również dramatycznym odkryciem sekretów skrywanych w jej własnej rodzinie. Jakie to będą sekrety, łatwo się domyślić. W książce pojawia się również delikatnie zarysowany wątek emancypacyjny. Przyszły mąż bohaterki nie chce, by kobieta pracowała. Ewa decyduje się jednak kontynuować podjęte zobowiązanie i coraz bardziej angażuje się w proces. Powieść Hess jest próbą pokazania, jak szybko może zwyciężyć zapomnienie w sytuacji, gdy pamięć zostanie odsunięta na bok i ulegnie unieważnieniu. Świadczenie o przeszłości okazuje się kluczowe nie tylko dla możliwości sprawiedliwego osądzenia, ale również dla zmierzenia się ze złem wśród najbliższych. Nie jest to powieść, w której dochodzi do jakiegoś szczególnego skomplikowania psychologicznego. Trudne tematy zarysowane zostają w sposób uproszczony. Niewątpliwie zaletą jest jednak to, że Hess rezygnuje z położenia nacisku przede wszystkim na relację miłosną, inne sprawy uznając za istotniejsze.

Annette Hess, W niemieckim domu, przeł. Barbara Niedźwiecka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019.