Kto jest kim? (Małgorzata Hayles, Trzecia osoba)

Hayles przygląda się życiu trzech osób. Mamy do czynienia z małżeństwem – mężczyzna jest pisarzem, oraz z jeszcze jedną kobietą, czytelniczką. Tylko pozornie role są oczywiste i od początku rozdane. Kiedy poznajemy Barbarę, dowiadujemy się, że mieszka na emigracji, niedawno pochowała męża, rzadko wychodzi z domu, lubuje się w samotności, chętnie sięga po lekturę. Powieść Jerzego skłania ją do działania. Przyjeżdża do Polski i oznajmia pisarzowi, że wszystko to, co opisał, jest tak naprawdę jej życiem. Ponieważ nigdy się nie poznali, a historia Barbary nie mogła być mężczyźnie znana, wyznanie czytelniczki budzi duże zdziwienie. I Jerzy, i jego żona początkowo podchodzą sceptycznie do niespodziewanych odwiedzin, trudno im uwierzyć w to, co mówi kobieta, podejrzewają ją o szaleństwo lub przynajmniej jakiś rodzaj załamania nerwowego. Barbara jest tak sugestywna w swojej roli, że zaczyna małżeństwo przekonywać do siebie. Wierzy, że pozna przyszłość dzięki kolejnej powieści Jerzego, tej, która mimo wielkich chęci jakoś nie może powstać. Zleca więc mężczyźnie napisanie książki. Za dobre pieniądze, dodajmy. Hayles, na szczęście, rezygnuje z konwencji kryminalnej, choć oczywiście takie zawiązanie akcji ma potencjał na ciekawą powieść ze zbrodnią i śledztwem na pierwszym planie. Stawia natomiast na warstwę psychologiczną. Nie jest ona jakoś szczególnie skomplikowana, ale na pewno interesująca. Autorka odchodzi od konwencji typowych dla tzw. literatury kobiecej, proponując czytelnikom całkiem przyzwoitą powieść środka. Stopniowo relacja między małżonkami a goszczącą u nich i czekającą na efekt pisarskiego talentu gospodarza, Barbarą, komplikuje się. Kobieta zdaje się toczyć sobie tylko znaną grę, wplątując i pisarza, i jego żonę w szereg dziwnych sytuacji. Obecność czytelniczki staje się sprawdzianem dla trwałości małżeństwa gospodarzy, ale i wyzwaniem dla wszystkich. Każdy z bohaterów musi zmierzyć się ze swoimi demonami i ostatecznie nie wiadomo do końca, kto jest racjonalny, a kto ma w sobie pokaźną dawkę szaleństwa, kto wymyśla życie, a kto je tylko przeżywa.

Małgorzata Hayles, Trzecia osoba, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2017.