Pamięć i zapomnienie wokół nas (Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, red. M. Fabiszak, A.W. Brzezińska, M. Owsiński)

Publikacja naukowa poświęcona tytułowym znakom (nie)pamięci skoncentrowana jest na zależności między pamiętaniem, wypieraniem z pamięci a zapominaniem. Autorów zamieszczonych w tomie tekstów interesują zarówno rozważania teoretyczne, mogące stanowić bazę dla badaczy zajmujących się tym zagadnieniem, jak i analizy praktycznych realizacji problemu w przestrzeni publicznej. Książka podzielona jest na trzy części. Pierwsza nosi tytuł „Teorie i definicje”. Teksty w niej zamieszczone włączone są w ciekawą klamrę narracyjną. Część pierwszą otwiera bowiem artykuł Wojciecha J. Burszty poświęcony upamiętnianiu jako formie praktyki kulturowej i akcentujący m.in. zmiany zachodzące w sposobach pamiętania za sprawą nowych technologii i innych nawyków. Zamyka tę część tekst Tomasza Cerana skoncentrowany na tzw. „mądrej pamięci”. Autor zwłaszcza w końcowych partiach artykułu zbliża się niemalże do manifestu, a jego wyliczenia dotyczące tego, czym powinna charakteryzować się mądra pamięć, przyjmują charakter postulatywny. Część druga nosi tytuł „Studia przypadku: ludzie”. Na plan pierwszy wysuwają się tutaj świadectwa konkretnych jednostek oraz aktywizowanie niektórych grup społecznych poprzez angażowanie ich w upamiętnianie. Część trzecia skoncentrowana jest na przestrzeni, zatytułowano ją „Studia przypadku: miejsca”. Autorzy przyglądają się różnym miejscom naznaczonym ostatecznością. W tle mamy więc na przykład cień Zagłady, getto, obozy koncentracyjne czy cmentarze. Badaczy interesuje proces działania na pamięci społecznej, ingerowanie w nią i kreowanie jej poprzez wykorzystywanie również zapomnienia. Na konkretnych przykładach autorzy pokazują walkę o pamięć i z pamięcią na poziomie przestrzeni i tego, w jaki sposób jest ona planowana i zagospodarowywana. Tom zasługuje na uwagę nie tylko z tego powodu, że zaprezentowane analizy są bardzo interesujące, ale i dlatego, że poszczególne przypadki inspirują do własnych poszukiwań i do zadawania sobie i otoczeniu pytań o to, co zostało ukryte, co zmieniono, a czego całkowicie się wyparto.

Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, red. Małgorzata Fabiszak, Anna Weronika Brzezińska, Marcin Owsiński, Wyd. Universitas, Kraków 2017.