Czas przemian (E. Dunn, Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy)

„Prywatyzując Polskę” to publikacja z pogranicza antropologii, socjologii i ekonomii. Choć mamy do czynienia z pracą naukową, czyta się ją jak reportaż, esej i błyskotliwy felieton w jednym. Ta atrakcyjność formy to nie jedyna zaleta książki. Równie ważne jest to, co chce pokazać Dunn i w jaki sposób to robi. Autorka pragnie sportretować funkcjonowanie fabryki Alima-Gerber oraz podejście pracowników do firmy, która właśnie została sprywatyzowana. Stara się ograniczyć dystans wynikający z faktu, iż przybywa z zewnątrz. Zatrudnia się więc w fabryce. Ma co prawda pozycję uprzywilejowaną, bo może się dość swobodnie przemieszczać między różnymi grupami pracowników, ale jednocześnie staje się częścią wspólnoty. Badaczkę interesują systemowe zmiany i ich wpływ na postrzeganie istotności wprowadzanego na rynek produktu, na funkcjonowanie zespołu pracowników, na sposób motywowania i na postrzeganie stosowanej kontroli. Co ciekawe, różnorodność oferty z okresu komunizmu zostaje zastąpione w kapitalizmie przez znacznie zubożoną, za to podobno bardziej specjalistyczną ofertę. Ograniczenie liczby produktów wpływa na unifikację zadań. Tym samym aktywność szeregowych pracowników staje się mocno powtarzalna, mało kreatywna, nużąca i mechaniczna. Dunn bardzo krytycznie podchodzi do menadżerów organizujących w kapitalizmie pracę. Mocno kładzie nacisk na wady wynikające z oczekiwania powszechnej standaryzacji. Udaje jej się również pokazać, w jaki sposób reklama dotycząca kontroli jakości, staje się przekazem, w który wierzą i którego przestrzegają pracownicy. Książka Dunn pokazuje rzecz wyjątkową, a mianowicie proces, w którym ujawnia się podobieństwo ideowe między komunizmem a kapitalizmem. Oczekiwania w stosunku do pracowników sprowadzają się do preferowania standaryzacji jako synonimu doskonałości, a nowoczesność, która teoretycznie ma akceptować indywidualność jednostki, prowadzi do podtrzymania i wytworzenia nowych form klasowości.

Elizabeth Dunn, Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, przeł. Przemysław Sadura, wstęp: David Ost, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.