Sens pomocy (M. Szumska, Twarze tajfunu. O poszukiwaniu szczęścia na Filipinach)

Książka Małgorzaty Szumskiej to interesująca, choć miejscami trochę naiwna, relacja z pracy w ramach wolontariatu na Filipinach. Jako reportaż raczej broni się słabo, pretenduje bardziej do tekstu wspomnieniowego, świadectwa, czy prywatnych zapisków, mających służyć zapamiętaniu tego, co było. Ten osobisty charakter opowieści pozwala traktować „Twarze tajfunu” jako lekturę uzupełniającą do innych książek, w których kontekst społeczno-polityczny jest dużo mocniej zniuansowany, a idea wolontariatu zderzona z oczywistą skądinąd opozycją duchowych i materialnych korzyści. Szumska na przykładzie działań na Filipinach pokazuje, jak wiele można zrobić w ramach pomocy innym, ale też jak ważne jest kontrolowanie siebie oraz czuwanie nad tym, by aktywizować miejscową społeczność, a nie przyzwyczajać ją do sięgania po gotowe. Autorka pokazuje, jak często śmiech i akceptacja rzeczywistości stają się bronią przeciwko traumatycznym wspomnieniom po tajfunie Yolanda. Organizowanie teatru lalkowego okazuje się strzałem w dziesiątkę. Opisuje dzieci i dorosłych, nie idealizując tych, których spotyka, lecz odsłaniając także mroczne strony ich biografii. Dzieli się swoimi wątpliwościami, widząc czasami pozorność pomocy, jej nieskuteczność, niemożność dotarcia do tych najbardziej potrzebujących, bezsilność i namacalne niemalże poczucie, iż jest się kimś z zewnątrz, a więc nigdy pełne zrozumienie nie będzie możliwe. Interesującym wątkiem jest próba zbudowania siły w tych, którzy są ofiarami, przy jednoczesnej własnej słabości, ujawniającej się w obliczu ich zwierzeń. Czasami czytelnik ma wrażenie, że zaburzone zostają proporcje między opisem przeżyć autorki a portretem losów jej bohaterów. W efekcie dosyć niejasne pozostaje, kto w odautorskim zamierzeniu miał być na pierwszym planie tej opowieści – czy Polka, która przybywa na Filipiny, by pomóc, czy Filipińczycy, którzy owej pomocy potrzebują.

Małgorzata Szumska, Twarze tajfunu. O poszukiwaniu szczęścia na Filipinach, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.