Zniszczony (H. Yanagihara, Małe życie)

„Małe życie” zaczyna się dość niepozornie. Mniej więcej po stu stronach to, co wydawało się dość oczywiste, komplikuje się i tak będzie już do końca. Choć mamy do czynienia z książką objętościowo imponującą (ponad osiemset stron!), Yanagihara panuje nad swoją opowieścią. Pisarka w pewnym sensie korzysta z dość zgranych motywów, takich jak męska przyjaźń narażona na kolejne próby, dojrzewanie do dorosłości w sensie dosłownym i metaforycznym, życie w wielkim mieście, kariery zawodowe i spełnianie marzeń, wreszcie nieco neurotyczne, toksyczne, bardzo intensywne relacje łączące bohaterów. Nie naśladuje jednak nikogo, ale tworzy własną jakość. „Małe życie” to znakomita powieść psychologiczna, zapis traumy naznaczającej nie tylko tego, kto, ją doświadczył, ale i wszystkich bliskich ofiary, powieść inicjacyjna, a także – tak można by rzec – powieść typowo miejska. Yanagihara rekonstruuje proces niszczenia człowieka, prób podnoszenia się z upadku i finału tego, co okazuje się bardzo nierówną i przygnębiającą walką. Choć pisarka koncentruje się na losie czterech przyjaciół, tak naprawdę centrum tej niewielkiej męskiej wspólnoty stanowi schorowany, walczący z cierpieniem ciała i duszy Jude. To wokół niego dziać się będą wydarzenia, które mężczyzn zjednoczą, ale i podzielą. Warto zatrzymać się szczególnie przy ewolucji uczuć i emocji łączących bohaterów. Jude przez kilkadziesiąt lat dorosłego życia będzie próbował zapomnieć o traumie dzieciństwa i okresu nastoletniego. Nienawidzi siebie, swojego ciała, nie wierzy w nic dobrego, co mogłoby mu się przydarzyć. Jest traktowany ze szczególną troską przez przyjaciół i przybranych rodziców. I choć chcielibyśmy, by mężczyzna nauczył się ufać, historia ta nie ma oczywistego happy endu. Yanagihara pokazuje, że z niektórych traum nie można się otrząsnąć i że są ludzie, którzy niszczą innych trwale i na zawsze. Willem okaże się kimś niezwykle wrażliwym. W którymś momencie uświadomi sobie, że jego dyskretne opiekowanie się przyjacielem, musi przyjąć bardziej konkretne formy. Jest człowiekiem samotnym. Rozpamiętuje odejście brata oraz niechętnie wspomina rodziców, z którymi utrzymywał chłodne relacje. Malcolm i JB, choć są częścią owego przyjacielskiego czworokąta, wydają się być nieco odsunięci na dalszy plan. Zdarza im się powiedzieć kilka słów za dużo, te zaś ranią Jude’a i naznaczają jego pamięć przekonaniem, że każdy, nawet przyjaciel, może zdradzić. Yanagihara intrygująco oddaje nie tylko psychologiczne skomplikowanie bohaterów, ale również to wszystko, co dzieje się z ich ciałami. Mamy więc tutaj i samookaleczenia, i przemoc, i seks, i zniszczenie przez narkotyki. Dzięki temu obserwujemy, jak tłumione emocje intensyfikowane są w postaci niekontrolowanego niekiedy ataku na to, co fizyczne. Warte uwagi.

Hanya Yanagihara, Małe życie, przeł. Jolanta Kozak, Wyd. W.A.B., Warszawa 2016.