To już trzeci tom rozmów Janiny Koźbiel z twórcami i twórczyniami szeroko rozumianej kultury. Utrzymany w podobnym tonie jak poprzednie. Mamy więc do czynienia z wymianą zdań opartą na gotowości słuchania, polemizowania, uszczegółowiania i dopowiadania. W trakcie lektury wyraźnie widać, że Janina Koźbiel nie tyle odpytuje czy przepytuje bohaterów swoich książek, co raczej stara się ze spotkania z konkretnym człowiekiem wyciągnąć jak najwięcej. Jest w tej relacji partnerką intelektualną rozmówców. Widać to chociażby w chętnym dzieleniu się refleksjami, w nieuciekaniu od wątków mniej wygodnych, wreszcie w krytycznoliterackim przygotowaniu do dyskusji o utworach. To bardzo ważna cecha tego tomu, ale i poprzednich zbiorów. Mamy bowiem do czynienia z takim typem wywiadu, który można by określić epitetem „eseistyczny”. Jest tutaj miejsce na swobodę skojarzeń, erudycję, dygresyjność, być może niedzisiejszą dla niektórych niespieszność, namysł nad rzeczywistością, wreszcie poczucie, że to, co ważne dzieje się równolegle i na poziomie lektury tekstu, i na poziomie odczytywania człowieka właśnie. W najnowszym tomie najważniejsza wątki porządkujące rozmowy to zaakcentowane w tytule Słowo i płeć. Janina Koźbiel rozmawia z osobami, dla których język jako tworzywo jest nie tylko podstawą tworzenia literatury, ale też często istotnym elementem komentowania rzeczywistości, edukowania, interpretowania i łączenia różnych sztuk. Z kolei płeć zwykle dotyczy tego, w jaki sposób twórcy i twórczynie sami się nazywają, a także tego, jak odczytują losy żeńskich i męskich bohaterów oraz jak podchodzą do porządkujących kategorii opartych na używaniu określeń męskie lub kobiece. To, co chyba szczególnie istotne, rozgrywa się na poziomie nie zawsze ostro zdefiniowanych momentów, w których odkrywamy, że oto odsłonięto przed nami punkty pewnego zachwiania, niekonsekwencji, procesu mniej lub bardziej świadomie doświadczanego. Będą na to wpływały i pełnione role społeczne rozmówców, i historyczne uwikłania, i kwestie prywatnych odczuć, i gotowość przekraczania własnych ograniczeń ideologicznych po to, by otworzyć się na Innego. Czasami dostrzec będziemy mogli pewien opór i upór obecny w rozmowie. Bardzo ciekawe jest wówczas to, że Janina Koźbiel nie traktuje tych momentów jak zalążka konfliktu. Stara się natomiast zrozumieć, niekoniecznie zawsze się zgadzając. W efekcie bardzo potrzebny dla dynamiki rozmowy element sporu staje się tutaj podstawą poruszania się cały czas do przodu, wsłuchiwania się i odsłanianej w ten sposób potrzeby rozmowy także z tymi, z którymi nie mówimy jednym głosem. Warto!
Słowo i płeć. Rozmowy Janiny Koźbiel, Wyd. JanKa, Pruszków 2022.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz