niedziela, 8 stycznia 2023

Bez wojny by ich nie było (J. Gałęziowski, Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny)

 

Seria historyczna Wydawnictwa Krytyki Politycznej to gwarancja jakości, ale i atrakcyjności tematu. Mam na myśli świetnie sprawdzające się połączenie nieoczywistych tematów i problemów z eseistycznym sposobem pisania, wartką opowieścią, umiejętnością budowania napięcia i dobrego rozplanowania kompozycyjnego treści. Nie inaczej jest w przypadku „Niedopowiedzianych biografii” Jakuba Gałęziowskiego. Autor przedstawia czytelnikom pionierskie badania na temat polskich dzieci urodzonych z wojny. Nie ukrywa, że ustalenia, które udało się poczynić, naznaczone są brakiem i niedopowiedzeniem właśnie. Ten świetny i trafny tytuł można by z powodzeniem stosować jako określenie obowiązujące w stosunku do opisywanych kobiet i dzieci. Byłoby ono pewnego rodzaju łącznikiem, dzięki któremu dałoby się częściowo odtworzyć tę niechcianą, odrzuconą, wstydliwą historię. Nie da się już dzisiaj wielu spraw ustalić. Wynika to nie tylko ze stabuizowania zagadnienia (związki Polek z Niemcami, gwałty czerwonoarmistów, dzieci Lebensbornów, dzieci dipisek czy jeńców wojennych), ale i systemowego przemilczania problemu w czasach tuż po wojnie. Gałęziowskiemu udaje się pokazać współistnienie dwóch istotnych kwestii. Z jednej strony mocno zostają zaakcentowane traumy kobiet, niewidoczność ich problemu, ukrywanie dzieci z wojny niekiedy przez całe życie, stygmatyzacja, z drugiej ważne jest to, co spotyka niechciane potomstwo – odtrącenie, odrzucenie, wyzwiska, problemy tożsamościowe, wreszcie poczucie zagubienia i braku zakorzenienia. Panującą wówczas atmosferę da się odtworzyć, co zresztą Gałęziowski czyni precyzyjnie i z dużą dbałością o szczegóły, zarówno z tego, co funkcjonuje jako udokumentowane fakty, jak i z tego, o czym się mówiło lub czego unikało się w rozmowach. Ważnym elementem świadectwa jest więc milczenie. Praktyki te zbliżają traktowanie dzieci urodzonych z powodu wojny, jak i zgwałconych lub pozostających w związku z wrogiem kobiet, z traktowaniem homoseksualistów oraz kobiet pracujących w obozowych puffach, o czym pisała wcześniej w swoich znakomitych książkach Joanna Ostrowska. Publikację Jakuba Gałęziowskiego to jednocześnie ciekawy przykład odpominania her-story. Gwałty, nieakceptowane związki, odbieranie dzieci, porzucanie niechcianego potomstwa, aborcje – to wszystko stanowi podstawę tożsamościowej historii kobiet i tych, którzy mimo wszystko się urodzili, choć pojawili się na świecie tylko z powodu wojny. Bardzo dobre!

 

Jakub Gałęziowski, Niedopowiedziane biografie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2022.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz