Sprawdzanie siebie i innych (Z. Papużanka, Przez)

Nowa powieść Zośki Papużanki to nie tylko niespieszna, choć pełna psychologicznego napięcia, historia związku w stanie rozpadu, ale również warta uwagi analiza wzajemnego sprawdzania własnych możliwości, granic przywiązania i kontroli. Punkt wyjścia to obserwacja z ukrycia. Oto mężczyzna wprowadza się do mieszkania i każdą chwilę podporządkowuje dokumentowaniu skrawków codzienności pewnej kobiety. Ważną rolę pełnią tu fotografie – będą śladem dawnych czasów, przypomną o kontroli wpisanej w odgrywanie oczekiwanych ról, staną się elementem podporządkowywania drugiej osoby, okażą się wreszcie czymś mało istotnym w kontekście teraźniejszości. Wspomniana obserwacja, śledzenie kobiety, rozpisywanie swojego spojrzenia jako wiedzy, kontroli i podporządkowania, będą jednocześnie intrygującym pretekstem do pokazania tego, jak pozorna siła i władza powoli zamieniają się w uzależnienie i są dowodem faktycznej słabości. Ostatecznie to ona, ta, która była podglądana i dla której zaplanowano określoną rolę, wymknie się temu wszystkiemu, co według mężczyzny miało jej przypaść w udziale. Napięcie, coraz bardziej obecne w owej nieobecności i skrywanej zarazem obecności, zostaje przez Papużankę odtworzone z mocą i delikatnością zarazem. W efekcie psychologiczne uwikłanie bohaterów staje się ważnym pretekstem do pokazania tego wszystkiego, co dzieje się bez słów, a co wybrzmiewa od owych słów dosadniej.

Zośka Papużanka, Przez, Wyd. Marginesy, Warszawa 2020.