Pasja i wierność idei (K. Evans, Czerwona Róża. Ilustrowana biografia Róży Luksemburg)

„Czerwona Róża” to znakomity przykład tego, jak wiele sensów można wydobyć dzięki sojuszowi rysunku, tekstu i dobrego pomysłu na ich połączenie. O gatunku, z jakim będziemy mieć do czynienia, dowiadujemy się z podtytułu. Komiks jest bowiem ilustrowaną biografią Róży Luksemburg. Kolorowa i niezwykle ciekawa okładka kontrastuje z czarno-białymi, grającymi uproszeniem, naturalizmem i naiwnością planszami opowiadającymi życie znanej socjalistki. Ów kontrast może być zaskoczeniem, jednak czytelnik szybko przekonuje się, że zamysł ten nie jest przypadkowy. Ruch robotniczy i walka o równe prawa dobrze koresponduje z tą świadomą stylistyką antyestetyczną. W efekcie dostrzegamy w wykorzystanej kresce ciekawe połączenie umowności i dosłowności, symboliki i przywołanego już naturalizmu. Wielkim atutem tej – użyjmy ponownie tytułowego określenia – ilustrowanej biografii jest przywoływanie fragmentów tekstów i korespondencji Róży Luksemburg. Mamy więc do czynienia nie tylko z przemyślanym projektem rysunkowym, ale i z intrygującym doborem słów i zdań, które choć zostają zapożyczone z zupełnie innych niż komiks rejestrów, w tym układzie nie tracą nic ze swojej dynamiki i sugestywności. Ciekawym zabiegiem jest delikatne uwspółcześnienie opowieści poprzez sygnalizowanie co jakiś czas tego, jak bardzo wypowiedzi Luksemburg pasują do współczesności, lub też poprzez zaakcentowanie w finale ciągłości pewnych ideowych działań, których patronką może być bohaterka komiksu. Interesujące jest także wzbogacenie owej ilustrowanej biografii przypisami, w których natkniemy się na wyjaśnienie kontekstów i obszerniejsze cytaty z pism rewolucjonistki. Autorce udaje się uchwycić pasję, która napędzała działania Róży Luksemburg. Widać ją i w rysunkach, i w wypowiedziach, gdy bohaterka coraz wyraźniej uświadamia sobie, o co chce walczyć, czemu chce poświęcić życie i dla jakiej idei gotowa jest wspomniane życie poświęcić. Rewolucji klasowej towarzyszy tutaj rewolucja intelektualna oraz wyraźnie wyeksponowany wątek emancypacyjny. Dzięki temu da się ten biograficzny komiks czytać i oglądać na różne sposoby, a doskonałą zapowiedzią tego bogactwa staje się przywoływany już przeze mnie przepiękny i wieloznaczny wizerunek Róży Luksemburg na okładce. Zdecydowanie warto.

Kate Evans, Czerwona Róża. Ilustrowana biografia Róży Luksemburg, redakcja i posłowie: Paul Buhle, przeł. Krystian Szadkowski, Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox, Poznań 2020.