Wiedza nie do przyjęcia? (M. Wlekły, Gareth Jones. Człowiek, który wiedział za dużo)

Książka Mirosława Wlekłego poświęcona Jonesowi ukazała się równolegle do filmu „Obywatel Jones”. Reżyserka tego kinowego obrazu, Agnieszka Holland, poleca zresztą publikację reportera na pierwszej stronie okładki i nazywa ją „wspaniałym dopełnieniem filmu”. Ta współzależność może niepokoić, bo nie zawsze dobry film oznacza dobrą książkę i odwrotnie. Na szczęście w tym wypadku Mirosław Wlekły okazuje się autorem, który świetnie sobie radzi z biografią Garetha Jonesa. Autor proponuje więc czytelnikom nie tylko dopełnienie, a oba teksty kultury – film i książka – nie muszą w tym wypadku funkcjonować razem. Mamy bowiem do czynienia z ciekawie zaplanowanym reportażem biograficznym i historycznym. Wlekły umiejętnie rekonstruuje ówczesne polityczne spory oraz ideowe rozpoznania. Stopniowo coraz mocniej w opowieści wybrzmiewa też zafascynowanie komunizmem oraz niechęć do przyjmowania informacji na temat jego wypaczeń. Reporter odpowiednio dawkuje napięcie, odsłaniając społeczne skutki obojętności Zachodu. To, co na początku wydawać się może nadmiernym zachwytem, z czasem odsłania swoją grozę, kiedy okazuje się, że ujawniana przez Jonesa prawda o głodzie na Ukrainie politykom i dziennikarzom jest właściwie nie na rękę. Bardzo ciekawie wybrzmiewa też w książce motyw zachłyśnięcia się tym, co jest na Wschodzie, oraz odkrywania prawdziwego oblicza tego świata, który rzekomo ma być idealny. Publikacja Wlekłego to także opowieść o okrucieństwie wpisanym w życie publiczne oraz o łatwości rezygnowania z idei na rzecz ideologii i wygody. Losy Garetha Jonesa mogą więc być przestrogą także i w dzisiejszych czasach, choć oczywiście sposób pracy dziennikarza oraz oczekiwania redakcji w stosunku do korespondentów zostały współcześnie mocno uproszczone. Reportaż ten pokazuje również związek, jaki istnieje między pracą jednostki a losami całych społeczności. To bardzo ważny wymiar tej opowieści – przypomnienie, że decyzje pojedynczych ludzi, wpływają na losy tysięcy, a nawet milionów tych, którzy pozostają w swoim cierpieniu anonimowi. Warto.

Mirosław Wlekły, Gareth Jones. Człowiek, który wiedział za dużo, Wyd. Znak, Kraków 2019.