sobota, 8 grudnia 2018

Ukłon w stronę pamięci (M. Stauber, Musisz tam wrócić. Historia przyjaźni Lusi Gelmont i Zuzanny Ginczanki)

Podtytułu tej książki nie należy traktować dosłownie. Owszem, przyjaźń Lusi Gelmont i Zuzanny Ginczaki jest w tej publikacji motywem wiodącym, jednak dużo istotniejsza staje się relacja córki-autorki i matki-bohaterki oraz pamięć, dla której postać poetki będzie tym, co uruchamia wspomnienia, pozwala zmierzyć się z zapominaniem, uświadamia, jak silne bywają emocje związane z wydarzeniami sprzed laty. Stauber zwraca się bezpośrednio do Lusi – czasami przypomina to monolog, innym razem jest przede wszystkim literackim zabiegiem umożliwiającym rekonstrukcję biografii, jeszcze w innym staje się rodzajem pożegnania i koniecznością zmierzenia się z ostatecznością. W przypadku relacji Lusi Gelmont z Zuzanną Ginczanką na plan pierwszy wysuwa się szczególna energia, jaką emanowała poetka. Natykamy się więc na interesujące fragmenty dotyczące ówczesnego życia literackiego, fenomenu kawiarnianych stolików, w tym tego, przy którym królował Witold Gombrowicz, wreszcie świadomości, jaką Ginczanka miała, a Gelmont się jej dopiero uczyła, że prawdziwe życie jest gdzie indziej – niekoniecznie w miejscach sformalizowanych, na pewno prędzej tam, gdzie „być poetą” znaczyło jednocześnie nieraz „być duszą towarzystwa”. Autorce udaje się pokazać nagłość przerwania tego życia, które wiodły przed wojną bohaterki książki. Mamy więc początkowe ignorowanie niepokojących symptomów, coraz bliższe i realniejsze bezpośrednie zagrożenie, wreszcie upodlenie Żydów i stopniowe znikanie tych, którzy wcześniej opisywani byli w tak fascynujący i barwny sposób. To znikanie dotknie też poetkę. Ani talent, ani inteligencja, ani uroda nie staną się gwarancją ocalenia. W cieniu śmierci są tytułowe bohaterki wtedy, gdy zbliża się, a następnie rozpoczyna wojna, w cieniu śmierci Lusia Gelmont pozostanie w pewnym sensie na zawsze. Przeżyje, ale będzie pamiętać. Między innymi, a może przede wszystkim, tę, która wprowadzała ją we wspomniane życie kawiarniane, a mianowicie Zuzannę Ginczankę. „Musisz tam wrócić” zamienia się więc w rodzaj podwójnego pożegnania – Lusi Stauber z przyjaciółką i Marii Stauber-córki z matką.


Maria Stauber, Musisz tam wrócić. Historia przyjaźni Lusi Gelmont i Zuzanny Ginczanki, Wyd. Marginesy, Warszawa 2018.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz