Dziś i wczoraj (N. Gürsel, Mehmed Zdobywca. Powieść)

W tytule książki nie bez powodu pojawia się określenie powieść. To dopowiedzenie z jednej strony ukierunkowuje czytelnika na możliwość konfabulacji wpisaną w rekonstruowanie losów opisywanej postaci, z drugiej jest wyraźną sugestią kluczowego dla całej historii procesu, którego jesteśmy świadkami, a mianowicie powstawania dzieła. Autor naprzemiennie przybliża czytelnikowi bogactwo wpisane we własną samotność oraz okrucieństwo i żądze Mehmeda II. Ani to pierwsze, ani to drugie nie jest jednoznaczne. Samotność okazuje się próbą mierzenia się z przeszłością, gotowością dopowiadania historii, wreszcie otwarciem się na nowe doświadczenia, w tym także miłosne. Emocje towarzyszące tworzeniu umieszczają pisarza w stanie poza czasem i miejscem. Choć konkret jest ciągle ważny, to jednak cofanie się w czasie skutkuje pewnego rodzaju zawieszeniem i nierealnością tego wszystkiego, co dzieje się tu i teraz. Z kolei brutalność bohatera stanowi próbę nie tylko zmierzenia się ze skomplikowaną etycznie biografią (anty)bohatera, ale również staje się chęcią całkiem realnego wpisania tego, co było, w to, co jest. Pisanie zamienia się więc w tworzenie historii cudzej oraz obserwowanie historii własnej, także tej intymnej i intelektualnej.

Nedim Gürsel, Mehmed Zdobywca. Powieść, przeł. Piotr Kawoluk, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.