Wykorzenieni i pretendujący (M. Jefferson, Negroland. Zapiski z życia afroamerykańskich elit)

„Negroland” to wyjątkowo interesujące połączenie relacji autobiograficznej z obserwacją typowo reporterską. Autorka sięga do własnych wspomnień, poddaje analizie siebie i swoje otoczenie, jednocześnie sięga swoimi spostrzeżeniami dużo dalej, akcentując uwikłania historyczne i socjologiczne opisywanego stanu rzeczy. Ta dwutorowość wydaje się szczególnie ważna. Jefferson nie rezygnuje z prywatnej perspektywy, ale ma też świadomość polityczności tego, co w jej przypadku można by uznać za intymne. Kolor skóry, zdaje się sugerować autorka, niezależnie od zajmowanej pozycji i przepracowania pełnionej roli społecznej, zawsze jest uwikłaniem – w dążenie do niezależności, w pamięć niewolnictwa, w emancypowanie się, w pytanie o granice człowieczeństwa, w postulowanie prawa do wolności. To, co szczególnie interesuje Jefferson i co jest jej doświadczeniem, to dyskryminacja, klasowość i odcinanie się jednych od drugich wśród czarnoskórych. Szczególnie dramatycznie, ale i ciekawie w sensie poznawczym, brzmi powracające i w tej publikacji, i w wielu innych, upodobanie do jasnej skóry, a więc odcinanie się od części własnej tożsamości. Niejednokrotnie bowiem przepustką do lepszego, uprzywilejowanego świata bywa nie bogactwo, ale odpowiednia karnacja. Jefferson z precyzją i szczerością opowiada o sytuacjach, w których przynależność do elit z racji stanu posiadania kwestionowana była w sposób elegancki, dyskretny, ale i bez problemu czytelny, właśnie z powodu koloru skóry. Świat bogatych Afroamerykanów zamienia się więc w codzienność znaczoną podwójnym wykluczeniem, i podwójnym złudzeniem. Ci, którzy współtworzą tę rzeczywistość, w pewnym sensie wyrzekli się czarnych, choć jednocześnie nie zostali zaakceptowani przez białych. Wierzą, że majątek zaoferuje im status, o którym marzą, zawsze jednak jest on wybrakowany i zawsze opiera się na niespełnieniu, pretendowaniu do pewnej roli bez końca. Książka ta opisuje problem ważny, często przemilczany i ukrywany. Jednocześnie pozostaje poruszającą relacją z własnego życia, co dodatkowo wzmacnia siłę przekazu.

Margo Jefferson, Negroland. Zapiski z życia afroamerykańskich elit, przeł. Agnieszka Nowakowska, Wyd. W.A.B., Warszawa 2017.