Muzeum wojny (C. Magris, Postępowanie umorzone)

Powieść Magrisa to znakomite połączenie eseju, katalogu muzealnego, zbioru opowieści i historii kryminalnej. Na plan pierwszy wysuwają się dwie kwestie. Pierwsza dotyczy pomysłu pewnego kolekcjonera na zorganizowanie muzeum poświęconego wojnie. Miejsce to ma gromadzić przedmioty związane z ostatecznością wpisaną w działania wojenne. Muzeum, upamiętniając zło, będzie przestrogą, przypomnieniem, dosadnym ostrzeżeniem. Druga kwestia powiązana jest z kontynuowanie misji mężczyzny. Kiedy kolekcjoner umiera w tajemniczych okolicznościach, Luisa dziedziczy po nim jego pomysł i przygotowuje wystawę. Mierząc się z cudzą ideą, dostosowuje ją do własnego widzenia rzeczywistości, ale jednocześnie rozpoczyna poszukiwania dotyczące przeszłości. W tym wypadku chodzi zwłaszcza o okres II wojny światowej i losy Żydów. Miejscem-symbolem zbrodni jest jedyne włoskie krematorium – Risiera di San Sabba. Okazuje się, że pewne fakty zapisane są w miejscu, w którym próbowano zatrzeć wszelkie istniejące ślady. Zarówno nieżyjący kolekcjoner, jak i Luisa prowadzą prywatne śledztwo. Chcą wiedzieć, próbują pytać, mierzą się z wiedzą na temat tych, którzy odeszli na zawsze w straszliwy sposób. Rozważania wiążą się m.in. z problemem rasizmu i antysemityzmu. Gdzieś w tle obecne jest cały czas pytanie o pamięć, zapomnienie, przetrwanie i pochłanianie przez nicość. Zło skutecznie próbuje pacyfikować dobro nawet po latach, a niewiedza może być dowodem na to, że reprezentanci owego zła odnoszą zwycięstwo. Intrygujące.

Claudio Magris, Postępowanie umorzone, przeł. Joanna Ugniewska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017.