Leczenie grą na fortepianie (W. Aksionow, Pokolenie zimy. Saga moskiewska, tom 1)

Fakt, iż wydawnictwo Prószyński i S-ka zdecydowało się wznowić „Sagę moskiewską” Aksionowa, zasługuje na docenienie. Dla tych, którzy znają historię najnowszą i mają za sobą lektury dzieł o podobnej tematyce, trylogia będzie jedynie przypomnieniem nieuchronności, jakiejś doświadczali Rosjanie, zmuszeni do poddania swojej prywatności polityce. „Saga moskiewska” okaże się prawdopodobnie ważną lekturą dla młodych ludzi. Opowieść o losach rodziny, której szczęście i codzienność stopniowo niszczone są przez komunizm (na początku nie wydaje się on niczym groźnym, z czasem natomiast odsłania swoje nieprzewidywalne i bezlitosne oblicze), trzyma w napięciu i wiarygodnie odtwarza czasy, w których niczego i nikogo nie można było być pewnym. Rodzina Gradowów mieszka w podmoskiewskiej posiadłości. Nestor rodu jest znanym i cenionym chirurgiem, dla którego dobro pacjentów jest najważniejsze. Jego żona dba o rodzinę, a wolny czas wypełnia grą na fortepianie. Ich dzieci – dwóch synów i córka – są dla rodziców powodem do dumy. Nikita jest wojskowym, a jego żona Weronika wyjątkowo ceni światowe życie, jakie może prowadzić. Kirył jest zapatrzony w komunizm, nieco naiwnie wierzy we wszystko, co powie partia, nawet miłość realizuje zgodnie z partyjnym wzorem. Nina to buntowniczka, imponuje jej świat artystów, kocha literaturę, nie boi się wyjść na ulicę i protestować przeciwko temu, co jej się nie podoba. Szybko okaże się, że idealistyczne podejście do życia wszystkich Gradowów musi ulec przewartościowaniu. Partia interesuje się każdym, kto może być wrogiem, nawet jeśli ów ktoś jest zwolennikiem partii i nie wie tak naprawdę, za co jest aresztowany, a potem torturowany. Wierność komunizmowi i przekonanie, że polityczne powinno być ważniejsze niż prywatne, również nie ratują przed katastrofą. Etyka uprawianego zawodu musi być odpowiednia nagięta, jeśli chce się dalej być sobą lub przynajmniej marzyć o tym, że sobą można jeszcze pozostać. Terror nie oszczędza kobiet i dzieci. Rozkręca się powoli, ale bez szansy na to, że zło da się zatrzymać. Gradowowie muszą spróbować przetrwać mimo wszystko – mimo aresztowań, mimo konieczności postępowania wbrew sobie, mimo zagrożenia i mimo coraz bardziej nikłej wiary w to, że kiedyś będzie lepiej. Gra na fortepianie przestaje być krzepiącą chwilą, z której płynie energia, staje się jedynie cichym echem minionego świata, rzeczywistości, która już nie powróci i która coraz częściej wydaje się jedynie snem.

Wasilij Aksionow, Pokolenie zimy. Saga moskiewska, tom1, przeł. Maria Putrament, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2017.