Osamotnienie (P. Smoleński, Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew)

Paweł Smoleński po raz kolejny odsłania skomplikowanie relacji na terenach objętych konfliktem izraelsko-palestyńskim. Tym razem przygląda się Beduinom – ludziom pustyni, których sytuacja dla niektórych kojarzy się z losem Cyganów, dla innych z doświadczeniami Indian. Reporter unika jednoznacznego opisu społeczności, której się przygląda. Dzięki temu nie przestaje akcentować wielkiego zróżnicowania kulturowego opisywanych terenów, trudnych relacji łączących i dzielących ich mieszkańców, wreszcie pozytywnie i negatywnie pojmowanej tradycji, która dla jednych może nieść korzyści, dla drugich staje się źródłem dramatu. Smoleńskiego interesuje nomadyczny status Beduinów. Pokazuje ich przywiązanie do pustyni i otwartych przestrzeni. Odsłania paradoks tkwiący w mrocznym symbolu pozornej stałości, jakim stały się buldożery. Niszczenie tymczasowości ma nauczyć stałości. Mocnym obrazem, który pozostaje w pamięci po lekturze książki, są samoodradzające się osiedla i ludzie przyzwyczajeni do tego, że ich domostwa są systematycznie burzone, by następnie pracą własnych rąk na chwilę, na jakiś czas, mogły się podnieść. Ważnym słowem porządkującym część zawartych w książce historii jest desperacja i pytanie o granice akceptowalnej przemocy. Nie chodzi tylko o akty uznane oficjalnie za przejaw terroru, ale przede wszystkim o łatwość decydowania o czyimś losie. W takim kontekście równie przerażające, bo sankcjonujące władzę silniejszego, jest i pobicie na śmierć przez policję, i atak brutalnej przemocy wywołany paniką, i przemoc domowa, i morderstwo honorowe. Kwestia budzenia się świadomości kobiet to również temat, który w przypadku tej książki zasługuje na uwagę. Interesujący jest wątek studiowania Beduinek, przymusu akceptowania wielożeństwa, odwagi tych, które decydują się bronić swoich sióstr i przeciwstawiają się źle pojmowanej tradycji, wreszcie pokazanie instrumentalnego odczytywania świętych ksiąg. Do przemyślenia.

Paweł Smoleński, Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew, Wyd. Czarne, Wołowiec 2016.