Tajemnice II wojny światowej (G. Sveen, Ostatni Pielgrzym)

Powieść Sveena wpisuje się w popularną, a jednocześnie zazwyczaj intrygująco realizowaną, tendencję łączenia współczesnego śledztwa z tajemnicami związanymi z II wojną światową. Dochodzi do interesującego zderzenia teraźniejszości z przeszłością, w trakcie którego wychodzi na jaw fakt, iż pewne sprawy sprzed lat wracają, jeśli nie zostają zamknięte we właściwym czasie. Oczywiście, wątkiem często powracającym jest kwestia współpracowania lub walki z nazistami, a w konsekwencji dawnych win, zdrad i cierpienia, któremu nie zawsze można zadośćuczynić. Nie inaczej jest w przypadku „Ostatniego Pielgrzyma”. Równolegle poznajemy to, co dzieje się współcześnie, a związane jest z dochodzeniem dotyczącym znalezienia w lesie kości trzech osób, w tym dziecka, oraz to, co miało miejsce podczas II wojny światowej, a wiązało się z aktywnością ruchu oporu w Norwegii. Kiedy okazuje się, że zostaje zabity pewien starzec, że zamordowano go w dość specyficzny sposób, a przedmiot zbrodni naznaczony był symbolami nazistowskimi, policjant Tommy Bergmann otrzymuje do rozwiązania zagadkę sięgającą wiele lat wstecz. Poznanie skomplikowanych losów członków norweskiego ruchu oporu, łączących ich relacji, emocji wpływających na ocenę sytuacji, wyrzeczeń i niełatwych wyborów, także osobistych, staje się kluczem do rozwiązania. Choć mamy do czynienia z powieścią popularną, Sveen decyduje się na kilka rozwiązań, które nie pozwalają uznać jego kryminału li tylko za kolejną sensacyjną historię. Na uwagę zasługuje postać detektywa. To mężczyzna z problemami, typ damskiego boksera, który próbuje pokonać swoje słabości. Prywatnie nie budzi sympatii, choć jego dociekliwość zasługuje na podziw. Interesujące są również te postaci, które poznajemy w czasie trwania wojny, ale i wiele lat po jej zakończeniu. Sveen sygnalizuje, iż przepracowanie traum bywa niemożliwe, ludzi kryształowo czystych właściwie nie było, a czynienie zła w imię dobrej sprawy niszczy psychicznie tak samo jak bezpośrednia akceptacja zła. W efekcie znajdziemy więc w powieści kilka istotnych kwestii związanych z winą i karą, przebaczeniem i stygmatyzacją, wreszcie pamięcią i zapomnieniem.

Gard Sveen, Ostatni Pielgrzym, przeł. Tadeusz Wojciech Lange, Wyd. Media Rodzina, Warszawa 2015.