Łatwość odwracania się od pamięci (E. Lichtblau, Sąsiedzi naziści)

To kolejna publikacja opisująca udział Amerykanów w ukrywaniu nazistów po wojnie. Lichtblau pokazuje nie tylko gotowość niedostrzegania przeszłości tych, których witano jako nowych obywateli, ale i łatwość rozgrzeszania z win, które traktowano jako minione, a więc przeszkadzające w nowym życiu. Autor książki z jednej strony portretuje konkretne przypadki, rekonstruując bezpieczne i pełne sukcesów życie byłych zwolenników Hitlera, z drugiej odsłania praktyki typowe dla całych społeczności. W efekcie jesteśmy świadkami tworzenia grup wsparcia, amerykańskiej ignorancji w stosunku do europejskiego doświadczenia Holocaustu, wreszcie medialnego braku zainteresowania dla zbrodni, która należy do przeszłości. Książkę tę można więc czytać nie tylko jako opowieść o – delikatnie rzecz ujmując – politycznym i społecznym grzechu zaniechania, ale też jako historię o łatwości ukrywania i systemowego zapominania o zbrodni. W biografiach byłych nazistów na plan pierwszy wysuwa się niechęć do wiedzy i odcinanie się od świadomości. Okazuje się, że większym problemem jest nie tyle fakt zbrodniczej przeszłości, co raczej konieczność publicznego ujawnienia tego epizodu z biografii. System ma więc wyjątkową skłonność do wybielania rzeczywistości i uciekania od problemów. Ów system, oczywiście, tworzą ludzie. Lichtblau odsłaniając powyższą prawidłowość pokazuje, że wojna mimo jej zakończenia w pewnym sensie ciągle trwa. Jeśli bowiem zwycięzcami są kaci, a ofiary akceptuje się jako przegranych, trudno mówić choćby o pozorach sprawiedliwości. Ta niewygodna prawda powraca w książce, uwiera i nie pozwala zapomnieć o ciągle aktualnej walce pamięci z zapomnieniem.

Eric Lichtblau, Sąsiedzi naziści. Jak Ameryka stała się bezpiecznym schronieniem dla ludzi Hitlera, przeł. Krzysztof Skonieczny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.