Wykluwanie się człowieka (B. Jastrzębski, J. Morawiecki, Cztery zachodnie staruchy)

Bartosz Jastrzębski i Jędrzej Morawiecki ruszają w podróż śladem duchów i szamanów. To, co wydawać się może pomysłem dość irracjonalnym, okazuje się barwną opowieścią o świecie rządzącym się swoimi prawami, funkcjonującym między jawą a snem, celebrującym wchodzenie w trans i porozumiewanie się z siłami, których rozumowo nie sposób pojąć. Autorom udaje się zachować empatyczną postawę, dzięki czemu nawet to, co trudne do zrozumienia, przedstawiane jest wiarygodnie. Reporterzy nie jadą do Buriacji i Mongolii po to, by podważać ów totalnie nieprzystający do ich rzeczywistości świat, lecz przyświeca im chęć zbliżenia się, wysłuchania świadectw, dotknięcia tego, co wymyka się racjonalności. Udaje im się pokazać procesualność wpisaną w historię szamanizmu. Mocno zostają na przykład zaakcentowane zniszczenia dokonane na wierzeniach w okresie istnienia Związku Radzieckiego oraz współczesna gotowość do jednoczenia się, czego dowodem jest konferencja szamanów, na której akcentowano m.in. konieczność współpracy z mediami. Interesujący okazuje się wątek społecznego funkcjonowania szamanów. Autorzy piszą i o ważnej roli, jaką wybrańcy pełnią w grupie, i o niemożności odmówienia służby, polegającej ma pomaganiu innym przez kontaktowanie się z duchami, i na konsekwencjach w życiu prywatnym, kiedy to żony, które nie mają nic wspólnego z tą formą aktywności, mają trudności z zaakceptowaniem symbolicznej nieobecności męża w codzienności. Intrygujące są również rozważania dotyczące trudności z odróżnieniem zwykłego szaleństwa od posłannictwa szamańskiego. Autorzy pokazują także ścisły związek oraz konsekwencje wynikające z koegzystowania buddyzmu, szamanizmu i chrześcijaństwa. Wybór wiary zamienia się w opowieściach świadków w walkę duchów o umysły i ciała ludzi. Opowieść Jastrzębskiego i Morawieckiego fascynuje, zapada w pamięć, pozostaje niewyjaśnioną tajemnicą.

Bartosz Jastrzębski, Jędrzej Morawiecki, Cztery zachodnie staruchy. Reportaż o duchach i szamanach, Wyd. Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2014.