Powieść Šojat w przewrotny sposób traktuje życie i śmierć. Główna bohaterka powraca do domu i dowiaduje się o tym, że jej matka umarła. Złe wieści przekazuje Frau Jozefina, kobieta, która towarzyszyła życiu rodziny i jak się okazuje zna liczne jej tajemnice. Śmierć matki staje się pretekstem do powrotu do przeszłości i do przewartościowania tego wszystkiego, co utrwaliła i zarazem zniekształciła pamięć. Pretekstem do pytań i w pewnym sensie do wymuszania odpowiedzi są stare fotografie. To z nich da się wyczytać wiele historii sprzed lat. Będą one również okazją do przewartościowania utrwalonych rozpoznań dotyczących zachowań członków rodziny, tego, co jest pielęgnowane i przekazywane jako rzecz warta zapamiętania, wreszcie tego, co odsłania mroczne i dramatyczne wydarzenia rządzące biografiami konkretnych przywoływanych osób. Autorka znakomicie łączy z jednej strony napięcie towarzyszące relacjom rodzinnym oraz różnym tajemnicom związanym z nienawiścią, cierpieniem i rozczarowaniem z tragicznymi uwikłaniami wojennymi, kwestią przynależności narodowej, antysemityzmu i różnie postrzeganej niemieckości. Przetrwanie wiąże się tutaj z koniecznością wyparcia się przeszłości, bo tylko w ten sposób da się żyć dalej lub w ogóle rozpocząć nowe życie. Śmierć towarzyszy właściwie każdej z przywoływanych osób, a strażniczką pamięci i tych opowieści, które poznaje po raz pierwszy bohaterka, jest zwykle milcząca i niechętnie dzieląca się swoją wiedzą wspomniana Frau Jozefina. Powieść to także intrygujący portret Osijeku, miejscowości, która staje się jeszcze jednym i bardzo ważnym bohaterem. Przywołanie konkretnych miejsc łączy się z konkretnymi fragmentami biografii. Choć nie ma już ludzi, niekiedy świadkiem istnienia pozostają właśnie punkty na mapie. To one znaczą prywatną, a zarazem publiczną historię ludzi i miasta. Bardzo dobre.
Ivana Šojat, Unterstadt, przeł. Siniša Kasumović, Wyd. Biblioteka Analiz, Warszawa 2023.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz