Dostrzeganie (M. Książek, Atlas dziur i szczelin)

 

Najnowsza publikacja Michała Książka to przykład z jednej strony konsekwencji w sposobie portretowania świata, z drugiej efekt poszukiwań i możliwych odkryć nawet wtedy, gdy nie wyjeżdżamy daleko, lecz jesteśmy w swojej najbliższej okolicy. Autor pozostaje bliski poezji, ale nie sentymentalizmowi lub czułostkowości. To bardzo ważna cecha jego twórczości. Gatunkowo Książek mieści się między reportażem poetyckim, dziennikiem miejskich wypraw a esejem, jednocześnie – co ważne i kluczowe dla opowieści – wykazuje się wiedzą, gotowością do zadawania pytań, wreszcie uważnością patrzenia, cierpliwością czekania, empatycznym współtowarzyszeniem. W przypadku najnowszej publikacji już tytuł jest ciekawą grą słów. Atlas sugeruje wybór miejsc lub obiektów wartych odwiedzenia/zobaczenia lub przeanalizowania z jakiegoś powodu. Tymczasem tutaj dowiadujemy się, że autora interesować będą dziury i szczeliny, a więc to wszystko, co zwykle uznajemy za nieistotne, nieważne, niewarte uwagi. Szybko jednak może się pojawić skojarzenie ze szczelinami istnienia Jolanty Brach-Czainy czy antropologią zaułków i szczelin Clifforda Geertza. Książek towarzyszy ptakom i roślinom w mieście, a wiec tam, gdzie istoty żywe w wyniku ingerencji człowieka muszą nauczyć się nowych zasad funkcjonowania, aby przetrwać. Autor dostrzega relacje społeczne (rodzenie się więzi, pamiętanie znajomości, opiekę i związki). Przygląda się adaptowaniu tych punktów, które potencjalnie nie nadają się do zakładania gniazd, ale ostatecznie okazują się miejscami, w których udaje się żyć. Interesuje go zdobywanie pożywienia (intrygujący fragment o spożywaniu przez ptaki jedzenia przygotowywanego dla ludzi oraz o wykształceniu upodobań i wybieraniu ulubionych potraw). „Atlas dziur i szczelin” to opowieść o świecie, którego pozornie nie ma, ale który tak naprawdę istnieje i opiera się na renegocjowaniu przestrzeni, zasad współegzystowania z ludźmi, dostosowywaniu się do reguł rządzących miastem. Warto!

 

Michał Książek, Atlas dziur i szczelin, Wyd. Znak Literanova, Kraków 2023.