Między użytecznością a atrakcyjnością (K. Jasiołek, Opakowania czyli perfumowanie śledzia. O grafice, reklamie i handlu PRL-u)

 

To kolejna książka dokumentująca rzeczywistość wizualno-użytkową PRL-u i kolejny strzał w dziesiątkę! Kolejna po „Asteroidzie i półkotapczanie. O polskim wzornictwie powojennym” tej samej autorki, „Ilustratorkach. Ilustratorach. Motylkach z okładki i smokach bez wąsów” Barbary Gawryluk czy publikacji „Polski new look. Ceramika użytkowa lat 50. i 60.” Barbary Banaś. Oczywiście to nie jedyne tytuły sytuujące się w bliskim sąsiedztwie „Opakowań”. Warto jednak zaznaczyć to współbytowanie ideowe, relacyjność podejmowanych tematów i przywoływanie świata, który należy do przeszłości, choć jego ślady są ciągle obecne w naszym otoczeniu. Książka Katarzyny Jasiołek to połączenie esejów dotyczących rzeczywistości PRL-u w kontekście funkcjonowania opakowań różnych produktów z albumem prezentującym rzeczy, o których jest mowa w tekście. Nie tylko więc czytamy o uwarunkowaniach społecznych, obyczajowych i politycznych, ale też możemy do PRL-u wrócić, poznając lub przypominając sobie, jak wyglądały ówczesne projekty. Autorce udaje się ciekawie opowiedzieć nie tylko o zmianach zachodzących w sztuce projektowania użytkowego, ale też zasygnalizować różne kwestie związane z pojawianiem się nowych nawyków oraz reagowaniem na odgórnie zalecane ograniczenia (np. wprowadzenie opakowań zwrotnych czy kwestie związane z mniejszym niż wcześniej dostępem do papieru). Przywoływanie konkretnych produktów pozwala – przynajmniej częściowo – wkroczyć w przestrzeń prywatną, jednocześnie jednak cały czas dowiadujemy się wiele o przestrzeni publicznej. Na szczególne wyróżnienie zasługuje opowieść o dekoratorach wystaw sklepowych. To z jednej strony świetny esej o zawodzie dzisiaj właściwie w takiej formie nieznanym, z drugiej przywołanie świata, którego już nie ma i w którym niewidzialność projektującego zderzona była z widzialnością tego, co zaprojektował. Jasiołek zachowuje właściwie proporcje między obecną w tekście nostalgią, a krytycznym namysłem nad realiami, w których brak determinował tak wiele. Książkę tę czyta się doskonale, nie ma więc wątpliwości, że warto po nią sięgnąć.

 

Katarzyna Jasiołek, Opakowania czyli perfumowanie śledzia. O grafice, reklamie i handlu w PRL-u, Wyd. Marginesy, Warszawa 2021.