Nadzieja jako strata (M. Gessen, Będzie to, co było. Jak totalitaryzm odradza się w Rosji)

Znakomity reportaż. Przemyślany, literacko i kompozycyjnie bez zarzutu, stopniujący napięcie, zaangażowany, ale daleki od tendencyjności. Skłaniający do myślenia, bo włączający czytelnika w opisywane wydarzenia. Rekonstruujący proces dziejący się na naszych oczach, a często, zwłaszcza wtedy gdy zabraknie słów do nazwania tego, co się dzieje, niedostrzegany. Gessen krótko informuje o własnej pozycji biograficznej, zaznaczając że sama jest ofiarą tego, co w Rosji się dzieje i działo. Polityka wpływa więc na jej życie, choć jednocześnie fakt ten nie jest w tej historii najważniejszy. Autorka decyduje się na oryginalny pomysł. Oto na plan pierwszy wysuwają się historie czwórki młodych ludzi urodzonych w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych. Ważnym punktem odniesienia jest symbolika roku 1984. Nie są to postaci anonimowe, ale poprzez funkcjonowanie w konkretnym środowisku w ich życiorysie odbija się najnowsza historia Rosji. Masza, Żanna, Sierioża i Liosza są więc z jednej strony konkretami, z drugiej służą do zobrazowania tego, co dotyczy całego społeczeństwa i pokolenia, które miało dorastać w kraju demokratycznym. Dzięki nietraceniu z oczu tego, co działo się w okresie rządów Stalina, Gessen udaje się pokazać, jak trwała była przemiana w ludzi, dla których komunizm był czymś najważniejszym na świecie. W tle mocno więc wybrzmiewa pytanie, czy państwo skażone tą ideologią jest w stanie się zmienić? Ważnym elementem wątpliwości w tym względzie jest to, co dzieje się za prezydentury Putina i co przyjmowane jest przez Rosjan w dużym stopniu z biernością. Walka, a więc głos opozycji, okazuje się stopniową utratą jakiejkolwiek nadziei na lepsze jutro. To, że rezygnują właśnie najmłodsi, jest szczególnie przygnębiające. Reportaż Gessen staje się także przejmującym świadectwem dziedziczenia z pokolenia na pokolenie pewnych postaw – tych dobrych i tych złych. To również celne sportretowanie trudności, jakie wiążą się z odzyskaniem tej wiary w przyszłość, której nigdy tak naprawdę się nie posiadało i która zawsze traktowana była jako coś irracjonalnego. Lektura obowiązkowa.

Masha Gessen, Będzie to, co było. Jak totalitaryzm odradza się w Rosji, przeł. Magdalena Iwińska, Wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2018.

[przeczytana jako e-book na czytniku PocketBook Touch HD2 Ruby Red]