Poszerzanie granic (M. Zygar, Wszyscy ludzie Kremla. Tajne życie dworu Władimira Putina)

Na polskim rynku wydawniczym znajduje się wiele książek poświęconych współczesnej Rosji. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się postać Putina. Michaił Zygar, choć pozornie porządkuje wydarzenia dobrze znane tym, którzy interesują się sytuacją społeczno-polityczną Rosji, tak naprawdę proponuje opowieść nieco odmienną. O tym, że książka Zygara różni się od innych, świadczy chociażby ciekawa perspektywa, jaką przyjmuje autor. Mamy tu bowiem do czynienia z pokazywaniem kolejnych odsłon Putina poprzez opowiadanie o ludziach będących blisko prezydenta i cieszących się w różnym stopniu i w różnym czasie jego względami. Totalność władzy prezydenta zostaje więc ukazana nie poprzez bezpośrednią krytykę jego osoby, ale za pomocą biografii tych ludzi, którzy realizują jego rozkazy oraz mają realny wpływ na wizerunek medialny władcy (sic!) i jego przemiany. Zygarowi udaje się uchwycić i ciągłość dominacji Putina, i ewolucję postaw przez niego preferowanych, i przemiany, jakie daje się dostrzec w kontekście relacji z Zachodem, zwłaszcza ze Stanami Zjednoczonymi, oraz elitami własnego kraju. Autor rekonstruuje nie tylko wydarzenia, które można potraktować jako punkty zwrotne, ale i odsłania emocje towarzyszące polityce wtedy, gdy dochodzi do rozczarowań, publicznego zlekceważenia lub zawiedzionych nadziei. „Wszyscy ludzie Kremla” to historia sondowania własnego społeczeństwa oraz opinii światowej, a w konsekwencji stopniowego poszerzania i przekraczania kolejnych granic. Zygara interesują różne oblicza Putina – od prawie reformatora do prawie dyktatora. Dodaję „prawie”, by zasygnalizować niuansowanie biografii Putina i unikanie kategorycznych przyporządkowań. Autor sięga po sugestywne metafory, łącząc nazwisko Putina z przymiotnikami określającymi przywódców znanych z historii: Putin I Lwie Serce, Putin II Wspaniały, Carewicz Samozwaniec, Putin III Groźny i Putin IV Święty. Dzięki temu pokazana zostaje i nietypowość sprawowanej władzy, i jej ciągłość, i powtarzalność jednocześnie.

Michaił Zygar, Wszyscy ludzie Kremla. Tajne życie dworu Władimira Putina, przeł. Agnieszka Sowińska, wstęp: Wacław Radziwinowicz, Wyd. Agora, Warszawa 2017.