Miniony świat (S. Chutnik, Smutek cinkciarza)

Najnowsza powieść Sylwii Chutnik ukazuje się w znanej serii wydawnictwa Od Deski do Deski. Nazwa serii to kluczowa gra słów, a mianowicie „Na f/aktach”. Kluczowa, bo odwołuje się do istotnego zabiegu, będącego znakiem rozpoznawczym publikowanych w jej ramach utworów, a mianowicie korzystania z autentycznych materiałów sądowych, odwoływania się do doniesień prasowych i bazowania na przestępstwie, które naprawdę się wydarzyło, przy jednoczesnym deklarowaniu raczej inspiracji niż wierności zasadom non-fiction. Chutnik opowiada więc o morderstwie pewnego cinkciarza i o podejrzewaniu syna, iż jest sprawcą zbrodni, lecz przenosi akcję z Sopotu, gdzie faktycznie cała historia miała miejsce, do Warszawy. Z wielu powodów decyduje się na ten gest – znajomość topografii miasta i ówczesnego klimatu dzięki opowieściom rodziny oraz kolejna deklaracja wierności fascynacji stolicą to z pewnością te najbardziej oczywiste. Powieść Chutnik okazuje się raczej impresją „na temat” niż pełnokrwistą powieścią. O ile próbę oddania atmosfery towarzyszącej pracy cinkciarza i klimatu nocnego życia Warszawy można uznać za udaną, o tyle zdecydowanie się na narrację pierwszoosobową już nie. Ważnym punktem odniesienia dla biografii zamordowanego mężczyzny są dwie kobiety – jedna nieosiągalna, która nie przestaje być przedmiotem idealizacji mimo swojego osiedlowego upadku, druga dostępna i przymuszająca z racji małżeństwa do większego zakorzenienia w racjonalności. Interesująca jest również relacja między ojcem a synem. Wzrastający brak porozumienia i zapatrzenie chłopaka tylko w pieniądze skutkują najprawdopodobniej tragedią, której nikt się nie spodziewa. Szkoda, że Chutnik zdecydowała się na ów impresyjny charakter opowieści, bo w efekcie mamy również do czynienia z pewną powierzchownością opisu. Pogłębienie psychologiczne opisywanych postaci – pozornie nieskomplikowanych, ale w swojej zwyczajności bardzo interesujących – okazałoby się bardzo korzystne dla powieści. Zwłaszcza że autorce udaje się zaakcentować ów tytułowy smutek, pewną melancholijność wpisaną w schyłkowość PRL-u oraz bycie częścią półświatka, umiejącego się bawić, ale i rozpaczać z równie wielką siłą. Lekturze towarzyszy więc niedosyt. Widać bowiem nazbyt mocno potencjał, który nie został do końca wykorzystany.

Sylwia Chutnik, Smutek cinkciarza, Wyd. Od Deski do Deski, Warszawa 2016.