Mentalność (M. Kołodziejczyk, Dysforia. Przypadki mieszczan polskich)

Marcin Kołodziejczyk dał się już poznać jako reporter, który cały czas nie przestaje być znakomitym prozaikiem. Tę cechę jego pisarstwa było widać w książce „B. Opowieści z planety prowincja”, dostrzegalna jest również i w „Dysforii”. Autor z wielkim talentem charakteryzuje swoich bohaterów, wydobywając z nich sztuczność, małość, łatwość w pozorowaniu własnego życia, bezradność. Nie znaczy to, oczywiście, że Kołodziejczyk decyduje się na krucjatę przeciwko tytułowym mieszczanom. Chodzi raczej o pokazanie polskiej mentalności, tym razem w typowo miejskich dekoracjach i zróżnicowanych środowiskowych konfiguracjach. Nie bez powodu Hanna Krall poleca tę publikację następującymi słowami: „Gorzka, przenikliwa, zabawna, świetnie napisana książka”. Trudno się z nią nie zgodzić. Autor z dużą wrażliwością łączy umiejętność obrazowania, wyrazistą kreskę w portretowaniu bohaterów, celne spostrzeżenia dotyczące poszczególnych grup społecznych, wreszcie łatwość odtwarzania w atrakcyjny sposób tego, co codzienne i typowe dla danej postaci. W trakcie lektury nie da się nie zauważyć, że owe barwne i inteligentnie napisane historie non-fiction tak naprawdę stają się bardzo dobrymi opowiadaniami. Podobnie jak w poprzedniej książce Kołodziejczyk dba o kompozycję tekstu oraz fabularną sugestywność. To, co stanowi zaletę zamieszczonych w książce opowieści, sprowadza się do trafnego powiązania historii konkretnej jednostki z doświadczeniem całej grupy społecznej. Nie w uogólnieniach, oczywiście, rzecz, ale w intrygującym pokazaniu, że dany bohater bywa potencjalnie łatwym przypadkiem do zdiagnozowania w kontekście środowiska, w którym funkcjonuje. Tak dzieje się w przypadku poetów zjeżdżających się z okazji ogłoszenia wyników kolejnego konkursu literackiego („Wieczór poezji współczesnej pod okiem animatorki kulturalnej”), tak bywa, gdy mowa jest o rozczarowanych feminizacją sądów rodzinnych ojcach („Panika wśród Józefów”), tak zdarza się, gdy opisywane jest doświadczenie nowych mieszkańców Warszawy („Demograficzny”) i tych, którzy mieszkają w stolicy od pokoleń („Sam w domu”). Bardzo dobre.

Marcin Kołodziejczyk, Dysforia. Przypadki mieszczan polskich, Wyd. Wielka Litera, Warszawa 2015.