W odizolowaniu (D. Costelle, Naziści? Jeńcy niemieccy w Ameryce)

Costelle przygląda się temu epizodowi II wojny światowej, który jest słabo znany i odsłania kilka ciekawych paradoksów. Chodzi o jeńców niemieckich wywożonych do obozów w Stanach Zjednoczonych i przetrzymywanych tam do czasu zakończenia wojny. Autor opiera się na świadectwach tych, którzy byli jeńcami lub w jakiś sposób uczestniczyli w całym przedsięwzięciu. W trakcie lektury mocno zaakcentowany zostaje chociażby stosunek Amerykanów do Niemców. Jeńcy żyją w doskonałych warunkach, mają prawo do pielęgnowania swoich zwyczajów, nie brakuje im pożywienia, jeśli uznają, że wykonywana przez nich praca jest za ciężka, zwykle obowiązki są zmniejszane. To wszystko jest konsekwencją przestrzegania, wręcz celebrowania, jak akcentują niektórzy, Konwencji Genewskiej. Niemcy są zaskoczeni takimi warunkami obozowymi, nie ukrywają również wielkiego wrażenia, jakie zrobiły na nich Stany Zjednoczone. Po zakończeniu wojny znajdą się i tacy, którzy będą chcieli zostać za oceanem, ale warunki zwolnienia tego nie przewidują. To, co szczególnie zapada w pamięć i co jednocześnie jest najbardziej poruszające w przytaczanych relacjach, wiąże się z możliwościami, jakie dostają nazistowscy jeńcy. Okazuje się, że nie tylko bardzo szybko odtwarzano w obozach hierarchiczne struktury wojskowe, ale i że bez większych problemów wyznawano nieprzerwanie kult Hitlera. Costelle opisuje zjawisko powstawania tajnych sądów, których zadaniem było danie nauczki tym, którzy są antynazistami lub po prostu dzielą się wątpliwościami. Świadkowie wydarzeń wspominają brutalne pobicia, których ofiary leczono potem w szpitalu, mordy i prowokacje mające prowadzić do narażenia życia. Ci, którzy nie byli zagorzałymi faszystami, w obozach stawali się łatwym celem. Zagrożenie było tak duże, że zaczęto wydzielać specjalne miejsca dla osób o różnych poglądach. Wątek ten zasługuje na szczególną uwagę. Jest bowiem pokazaniem w pigułce zasady niszczenia niezależności, eliminowania samodzielnego myślenia i odebrania prawa do dyskutowania.

Daniel Costelle, Naziści? Jeńcy niemieccy w Ameryce, przeł. Maria Żurowska, Wyd. Świat Książki, Warszawa 2014.