Matka, żona, córka (M. Ziervogel, Magda)

Ci, którzy znają książkę Anji Klabunde „Magda Goebbels. Pierwsza dama Trzeciej Rzeszy”, z pewnością nie będą zaskoczeni przedstawionymi w publikacji Ziervogel faktami. Osoby, które wcześniej nie interesowały się biografią żony ministra propagandy oraz przyjaciółki Hitlera, mogą być na przykład zaskoczone tym, iż jest w życiorysie bohaterki czas, kiedy wychowuje ją Żyd, nowy partner matki, oraz że chętnie spotyka się ona ze zwolennikami syjonizmu. W kontekście późniejszych poglądów Magdy Goebbels epizod ten jest dość symptomatyczny. Pokazuje bowiem łatwość, z jaką bohaterka książki poddawała się sile mężczyzn, którzy w jakiś sposób – fizycznie lub intelektualnie – na nią oddziaływali. Ziervogel wykorzystuje biografię Magdy Goebbels, by napisać powieść o skomplikowanych relacjach między matką a córką oraz o trudnościach odnalezienia się w takich rolach, jak matka, żona i córka. Autorka rezygnuje z drobiazgowej obudowy faktograficznej, stawia raczej na te momenty, które uznaje za ważne i kluczowe dla emocjonalnego rozwoju swojej bohaterki. Zabiegiem, który zwraca uwagę, jest oddanie głosu matce Magdy, która w trakcie przesłuchania opowiada o wyborach córki i ocenia je, odsłaniając własną bezradność. W tej wymuszonej przez instytucję spowiedzi zawiera się dramat nieumiejętności wyjścia poza konwenanse i formy. To, co najbardziej zapada w pamięć, to upodmiotowienie najstarszej córki Goebbelsów. Dziewczyna nie tylko zyskuje prawo głosu (zapiski w dzienniku), ale i prawo do własnej historii. Pomysł ten wypada uznać za najciekawszy w całej książce. Widać w nim próbę prze-pisania historii w duchu emancypacyjnym. Dzieci Goebbelsów pojawiają się zwykle jako anonimowa i nieszczęśliwa ze względu na swój koniec gromadka. Tymczasem w powieści Ziervogel każda z ofiar własnych rodziców, a w szerszym wymiarze nazizmu, ma swoją twarz. Magda Goebbels zostaje sportretowana jako kobieta silna, która ostatecznie znajdzie się w potrzasku. Zamordowanie własnych dzieci ma w książce swoją hipotetyczną motywację – lęk przed barbarzyńskimi Rosjanami i wierność Hitlerowi.

Meike Ziervogel, Magda, przeł. Anna Bańkowska, Wyd. Marginesy, Warszawa 2015.