Fascynujący reportaż! Alice Lugen pisze o miastach zamkniętych w Związku Radzieckim i Rosji. Dobrze rozgrywa zależności między tym, co należy do historii, a tym, co zakorzenione jest we współczesności. Z jednej więc strony widzimy ciągłość wymyślonego za czasów stalinowskich projektu, zgodnie z którym miały istnieć miejsca odizolowane, tajne, o specjalnym statusie, traktowane w sposób szczególny. Z drugiej otrzymujemy ciekawie przeprowadzony wywód dotyczący zmian. Widać je wyjątkowo mocno w okresie rozpadu Związku Radzieckiego i problemów, które wówczas pojawiły. W kontekście tego właśnie historycznego momentu Lugen świetnie pokazuje etyczne i emocjonalne uwikłanie wpisane w życie ludzi mieszkających w zamkniętych miastach. Kwestia wiedzy, obowiązku milczenia, dopuszczenia do tajemnicy, tworzenia alternatywnej rzeczywistości, uprzywilejowania, narażenia na nieznane niebezpieczeństwa, wreszcie funkcjonowania w rzeczywistości przypominającej więzienie – to wszystko komplikuje codzienność zarówno tych, którzy są w odizolowanym świecie, jak i tych, którym zdarza się te miejsca odwiedzać z racji powiązań rodzinnych lub uczuciowych. Opowieść o ZATO okazuje się nie tylko historią sekretnych miast, w których prowadzono produkcję związaną na przykład z bronią jądrową lub biologiczną, to także intrygująca relacja z eksperymentu społecznego, któremu poddano Rosjan. Pojawia się wiec tutaj dużo istotnych kwestii związanych z (nie)trwałością więzi społecznych (ile można ukryć, aby rodzina nie czuła, że żyje tylko w kłamstwie?), definiowaniem wolności (czy strzeżona brama prowadząca do miasta chroni czy ogranicza możliwości samodzielnego podejmowania decyzji?), autentycznością i zaufaniem (jak rozpatrywać względność postrzegania oferowanych przez bliskich prezentów, bo dla ludzi z zewnątrz mięso było produktem luksusowym, dla mieszkańców ZATO dostępnym?), ze zmianami zachodzącymi w przestrzeni (infrastruktura wokół zamkniętych miast rządziła się ściśle określonymi regułami). Bardzo dobre.
Alice Lugen, ZATO. Miasta zamknięte w Związku Radzieckim i Rosji, Wołowiec 2025.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz