Publikacja Natalii Judzińskiej wydaje się ważna z co najmniej kilku powodów. Oczywiste jest uznanie jej istotności z powodu podjętego tematu – świetnie udokumentowanego, potraktowanego nie tylko z perspektywy historycznej, ale i kulturowej oraz obyczajowej, dobrze odsłaniającego konkret związany z opisem tego, co działo się w Wilnie, a także pewnego rodzaju metaforyczność i ostrzeżenie w kontekście tego, co dzisiaj. Jednocześnie bardzo ważną cechą rekonstrukcji przeszłości dokonanej przez Judzińską jest pokazanie osamotnienia żydowskich studentów. Nie otrzymywali oni realnego wsparcia ani od władz uczelni, ani od wykładowców, ani – co chyba szczególnie dotkliwe – od innych członków wspólnoty studenckiej. W tym ostatnim przypadku na uwagę zasługuje zwrócenie uwagi przez autorkę na metaforę sublokatorstwa, a także na specyficzny status związany z powstaniem i odmową zajęcia miejsca po wyznaczonej stronie. Bardzo ciekawy i wyjątkowo poruszający jest wątek przenoszenia winy i stygmatyzowania rzekomym przestępczym działaniem tych, którzy byli ofiarami wykluczenia. Warto również zatrzymać się przy opisanych przez autorkę przypadkach odmowy i egzekwowania zaistnienia podziału przez agresję polskich studentek, przejmujących przemocowe działania mężczyzn po to, by za sprawą ich płci stały się one akceptowane społecznie. Kluczowym elementem zaprezentowanej opowieści jest stopniowe przesuwanie granic – bagatelizowanie, unieważnianie, lęk przed reakcją, wreszcie udawanie, że nie ma się wpływu na wydarzenia. Takie postawy, zwłaszcza że dotyczyły i studentów, i wykładowców, sankcjonowały antysemityzm oraz intensyfikowały samotność wykluczanych Żydów. To lektura konieczna, niezbędna, obowiązkowa – tak trzeba powiedzieć. Bo pokazuje, do czego może prowadzić wyższość, władza, poczucie bycia lepszym i sprzyjające okoliczności dla nienawiści i wykluczenia.
Natalia Judzińska, Po lewej stronie sali. Getto ławkowe w międzywojennym Wilnie, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2023.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz