sobota, 8 stycznia 2022

Paradoksy miasta (A. Richie, Berlin. Metropolia Fausta, tom II)


Nareszcie! Nareszcie ukazuje się drugi tom rewelacyjnej książki Alexandry Richie, której głównym bohaterem jest Berlin. Fakt ten zostaje zresztą dobitnie zaakcentowany w tytule. Pierwszy tom, w którym opowiedziane zostały początki miasta i jego historia do lat dwudziestych XX wieku, został wydany po polsku w 2016 roku w tłumaczeniu Zofii Kunert. Koniec Republiki Weimarskiej to zarazem koniec pierwszego tomu tego monumentalnego dzieła. Na tom drugi czytelnicy musieli czekać aż pięć lat. Ale wreszcie jest i fakt ten należy odnotować z dużą satysfakcją. Książka Richie kończy się wieloznaczną refleksją na temat końca, który w przypadku Berlina traktowany jest jako nowy początek. I faktycznie upadek Muru Berlińskiego pozwala patrzeć w przyszłość z nadzieją na lepszy świat i z pewnością na pojawienie się tego, co odsłoni jeszcze inne oblicze miasta. Richie opublikowała swoją dwutomową rozprawę w 1998 roku. Nie dziwi więc, że lektura z dzisiejszej perspektywy rodzi pytania o możliwe podsumowania lat, w których Berlin nie jest już – przynajmniej dosłownie – miastem przedzielonym na dwa różne światy. Richie pisze inaczej niż chociażby Rory MacLean, dla którego Berlin jest „miastem z wyobraźni” i miastem postaci-legend. Historyczka mówi między innymi o niesamowitym mieście, ale jednocześnie cały czas akcentuje to, co nieoczywiste, i to, co zwyczajne. Rekonstruując historię miasta skupia się również na niewygodnych tematach takich, jak chęć zamiecenia niektórych problemów pod dywan, łatwość zapominania, odpowiedzialność za zbrodnie i współczesne dyskusje dotyczące form upamiętnienia. W tożsamości narodowej piętnuje jej niszczycielską siłę, jednocześnie odsłania obraz miasta złamanego, zniszczonego, pokonanego. Rozważania podsumowujące oba tomy można potraktować jako ważny głos w sprawie, jak powinien i może wyglądać Berlin odbudowany i odzyskany po wyburzeniu muru. Refleksje te czytane dzisiaj pozwalają na zderzenie oczekiwań zdefiniowanych przez badaczkę z tym, co rzeczywiście się wydarzyło. Ważne wydaje się zaakcentowanie tego, że każde tworzenie miasta na nowo tak naprawdę jest walką z wiatrakami, bowiem ciągłości nie da się wymazać całkowicie i trzeba umieć się z nią zmierzyć. Postulat ten powraca zresztą w kolejnych odsłonach historii miasta wraz z przekonaniem, że losy miejsca to zawsze dokumentowanie tego, co jest w ruchu. Richie pisze bardzo ciekawie, umie utrzymać uwagę czytelnika, stawia raczej na eseistyczny styl niż na hermetyczną narrację specjalistyczną. Ważną cechą jej opowieści jest umiejętne łączenie informacji z obszaru polityki z opisem przemian obyczajowych i społecznych oraz z elementami życia kulturalnego. Autorka odwołuje się też często do tego, co mówiono, jak komentowano i co pojawiało się w przekazie potocznym. W efekcie otrzymujemy portret spójny, przemyślany i, co najważniejsze, dynamiczny, angażujący i absorbujący czytelnika. Bardzo dobre!

 

Alexandra Richie, Berlin. Metropolia Fausta, tom II, przeł. Maciej Antosiewicz, Wyd. W.A.B., Warszawa 2021.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz