Więzi nie do przerwania (A. Tuszyńska oraz D. Barczak-Perfikowska, G. Latos, E. Strzałkowska, W. Wejman, Bagaż osobisty po Marcu)

„Bagaż osobisty po Marcu” to publikacja szczególna nie tylko ze względu na losy bohaterów, których życiorysy poznajemy. Te zresztą są arcyciekawe. Osoby zainteresowane konsekwencjami pamiętnego Marca ’68 roku na pewno zresztą natknęły się na opisy przynajmniej niektórych biografii w innych książkach na ten temat. „Bagaż osobisty po Marcu” jest tytułem nietypowym z powodów koncepcyjnych. Na uwagę zasługuje współpraca doświadczonej pisarki, Agaty Tuszyńskiej, z jej młodszymi, będącymi na początku swojej twórczej drogi współpracowniczkami. Możemy domyślić się, że mamy do czynienia nie tylko z tym, co możemy czytać, ale i z szeregiem dodatkowych rozmów, sporów, pomysłów wpływających na ów ostateczny efekt. Na pewno ciekawie rezonować musiała również kwestia osobistego zaangażowania Tuszyńskiej – jeden z bohaterów opowieści to jej zmarły mąż – oraz inna pokoleniowo perspektywa pozostałych autorek. Warto docenić również piękne wydanie książki. Przemyślane wyeksponowanie zdjęć, metaforyczność stron tytułowych, pozostanie na poziomie symboliki tam, gdzie dosłowność mogłaby być przesadą – to wszystko powoduje, że obcujemy z projektem bardzo wysmakowanym edytorsko. Punktem wyjścia są zresztą zdjęcia zrobione podczas pożegnania na Dworcu Gdańskim. Mamy do czynienia z narracją wielogłosową, ale i jednostkową jednocześnie. To, co pokoleniowe i dotyczące opisywanej grupy przyjaciół, nie kłóci się z tym, co prywatne i intymne. Z jednej więc strony otrzymujemy opowieść o brutalnie przeciętych życiorysach, o wyborach, na które nikt nie był gotowy, z drugiej o obezwładniającym strachu rodziców pamiętających czas Holocaustu i naiwności ich dorastających dzieci, często nazbyt ufnie patrzących w przyszłość. Doświadczenia pierwszych uniesień miłosnych i fascynacji intelektualnych korespondują z rozczarowaniem i upokorzeniem będącymi konsekwencją wykluczenia i stygmatyzacji. Antysemityzm, który zaczyna decydować o życiu ludzi, nie tylko przypomina przeszłość, ale i nieuchronnie decyduje o przyszłości marginalizowanych. W efekcie książka ta okazuje się bardzo ciekawym portretem różnic klasowych w znienawidzonej wówczas społeczności, uprzywilejowania opisywanej grupy przyjaciół związanego z przynależnością rodziców do ówczesnych elit, wreszcie intelektualnej podbudowy ówczesnych sporów oraz odniesionego na emigracji sukcesu tych, których wówczas nie chciała ich własna ojczyzna. Lektura obowiązkowa.

Agata Tuszyńska oraz Dorota Barczak-Perfikowska, Grażyna Latos, Elżbieta Strzałkowska, Wioletta Wejman, Bagaż osobisty po Marcu, Wyd. Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2018.