Czytanie lektur i siebie (M. Wyka, Napisane niedawno)

Najnowsza książka Marty Wyki tylko pozornie składa się z tekstów poświęconych książkom oraz ważnym pisarkom i pisarzom. Tak naprawdę widać w tym projekcie, opatrzonym tytułową informacją o czasie, zamysł dużo szerszy niż tylko refleksje po przeczytaniu. Nie bez powodu publikacja rozpoczyna się nieco nostalgicznym, ale i emocjonalnym w swojej wymowie tekstem o charakterze autobiograficznym. Szkic ten, zatytułowany znacząco „Proszę nie czytać przy jedzeniu”, z jednej strony pozwala na powrót do dzieciństwa, z drugiej jest rodzajem wyznania wiary w sens życia z książkami, sens czytania i sens odkrywania, że życie jednak czasami się różni od książek. Tom ma kompozycję klamrową, gdyż tekst zamykający „Napisane niedawno” również utrzymany jest w stylu nostalgicznego powrotu do przeszłości. W tym wypadku chodzi o „Odwiedziny w domu dzieciństwa”, a więc zmierzenie się z ograniczeniami własnej pamięci, z przemijaniem, z poczuciem, że miejsce i rzeczy, niegdyś bliskie i oswojone, poluzowały swój związek z życiem autorki, choć jednocześnie trwale z biografią jej rodziny są związane. Ta dwoistość związana z odczuwaniem istnienia i nieistnienia jednocześnie zostaje pokazana z dużym wyczuciem, bez patosu, delikatnie, z pewnym dystansem nawet. Pomiędzy przywołanymi powyżej tekstami znajdziemy szkice krytyczne będące zapisem refleksji z „Książek przebranych”, szkice biograficzne dotyczące Marii Dąbrowskiej, Wisławy Szymborskiej i Ewy Lipskiej opatrzone słowem „One”, a także „Francuskie opowieści”, w których natkniemy się nie tylko na inspirujący dialog z twórczością Alberta Camusa, ale i namysł nad przemijaniem popularności kultury francuskiej w Polsce. Książki oraz pisarki i pisarze stają się pretekstem do opowieści literaturoznawczyni i krytyczki, ale i do wspomnień – tak po prostu. Marta Wyka pozostaje obecna w tekście, dzieli się swoimi wątpliwościami, odsłania różne możliwości odczytania. Nawiązuje kontakt z odbiorcą, udowadniając, że literatura to pretekst do zadawania pytań, szukania odpowiedzi, nawiązywania relacji i oswajania rzeczywistości.

Marta Wyka, Napisane niedawno. Szkice krytyczne i literackie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018.